Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Pojęcieigenezapaństwa
17
Arystotelesuważał,żepaństwojestspołecznościąrodzinnegodobrobytuisku-
piskrodzinzewzględunamożliwośćdoskonałegozaspokojeniawłasnychpotrzeb
orazsamowystarczalnośćżycia9.
M.N.Rothbardstwierdził,iżprzezpaństwonależyrozumiećtakąszczególną
organizacjęwspołeczeństwie,którauzyskujeprzychodybudżetowenadrodzeprzy-
musu,aniedobrowolnościpłatności.Jednocześnie„państwojesttotaorganizacja
wspołeczeństwie,którapróbujeutrzymaćmonopolnaużyciesiłyiprzemocyna
danymterytorium”10.Żadnebowiempaństwoniepowstałodobrowolniewwyniku
koncyliacyjnejumowyspołecznej,alenadrodzepodbojówlubwyzyskusłabszych11.
F
.Oppenheimerprzezpaństworozumiałorganizacjęśrodkówpolitycznych.
Uważałteż,iżżadnepaństwoniemożepowstać,zanimwsposóbekonomiczny
niewykształcidostatecznejliczbyobiektówdozaspokojeniajegopotrzeb.Wów-
czasmożeprzywłaszczyćsobiedobraekonomiczne(równieżnaskutekrabunków
wojennych)12.
Państwomożnatakżezdefiniowaćjako„zbiórzorganizowanychinstytucji,
wpewnymstopniuspójnychlubwzajemniepowiązanych,dziękiczemumamyprawo
skrótowoopisywaćfunkcjonowanietychinstytucjiwjednolitychterminach”13.Jed-
nocześniefunkcjonowanietakichinstytucjidotyczypewnegoterytorium,naktó-
rymwyodrębniłosięspołeczeństwo,aonesamewyznaczająpublicznądziedzinę
aktywności14.
Państwojestniewątpliwie„terytorialnąipolitycznąinstytucją,któraposłu-
gującsięswoimiorganamiiwykorzystującsystemprawny,gospodarczyorazukład
stosunkówmiędzynarodowych,tworzyoptymalnewarunkirozwojucywilizacyjnego
danegospołeczeństwa”15.
J.S.Millzauważył,żerządmożebyćdobrąorganizacją,jeślireprezentuje
pewnączęśćdobrychcechspołeczeństwa(m.in.inteligencja,cnota)istniejących
uposzczególnychjejczłonkówwceluwykonywaniasprawwspólnych(leżącychwza-
interesowaniuogółu)16.
WedługF
.Bastiata„państwotowielkafikcja,dziękiktórejkażdyusiłujeżyć
koszteminnych”17.Motywującdalejswojądefinicję,Bastiatstwierdza,żepaństwo
„składasięprzecieżzministrów,urzędników,jednymsłowemludzi,którzy–tak
jakwszyscy–nosząwsercupragnienie,byrosłoichbogactwoiwpływy,igorliwie
9Aristotle,ATreatiseonGovernment,ThePennsylvaniaStateUniversity,ElectronicClassics
Series,Hazleton2005,s.3.
10M.N.Rothbard,AnatomyoftheState,LudwigvonMisesInstitute,Alabama2009,s.11.
11Op.cit.,s.16.
12Zob.F.Oppenheimer,TheState,VanguardPress,NewYork1926,s.24–27.
13Zob.P
.Dunleavy,Państwo,w:Przewodnikpowspółczesnejfilozofiipolitycznej,pracazbiorowa
podred.R.E.Goodina,Ph.Pettita,KsiążkaiWiedza,Warszawa1998,s.777.
14Ibidem.
15J.Osiński,PaństwowprocesietransformacjiustrojowejwPolsce,w:Gospodarkapolskanaprzeło-
miewieków.OdAdoZ,pracazbiorowapodred.E.Czarny,NarodowyBankPolski,Warszawa2005,s.251.
16J.S.Mill,ConsiderationsonRepresentativeGovernment,ThePennsylvaniaStateUniversity,
ElectronicClassicsSeries,Hazleton2004,s.26.
17F.Bastiat,Dziełazebrane,PROHIBITA,Warszawa2009,s.111.
