IBUK Libra

JerzyHausner

łecznewyłaniająsięspontanicznie,iwtymsen-

wistocierozwiązaniamiorganizacyjno-zarząd-

siesąemergentne.Zarazemmożnamuteżprzy-

czymi,anieinstytucjamiwścisłymznaczeniu;

znaćrację,gdyprzestrzegaprzedprzekonaniem

(3)instytucjewtymprzypadkuzostałypotrak-

omożliwościkonstruowaniaładuspołecznego.

towanejakoczynnikzewnętrznywzględemjed-

Jednakżepodejmujemyzbiorowedziałaniazja-

nostekirozwiązańorganizacyjnych,oddziałują

kimśwyobrażeniemlepszegoświataspołecz-

zzewnątrzoraz(4)ichoddziaływaniejestzakre-

nego.Cojednakważniejsze,Hayekuważa,że

sowoograniczonedokształtowaniepreferencji

pożądany,najlepszyzmożliwych,spontanicz-

jednostekizmianyparametróworganizacyjnych.

niewyłonionyładwynikazcałkowicieswobod-

TymsamymWilliamsonpomijato,comniesię

nejinterakcjisamointeresownych(self-seeking)

wydajenajistotniejsze,amianowicie,żeinstytu-

jednostek.Atojestjużprzekonaniefałszywe.

cjewpływająnatożsamośćjednostekipodmio-

Nawetjeżeliprzyznamy,żeinterakcjezacho-

tówzbiorowych.

dzącetylkonaindywidualistycznympoziomie

Jeślipostrzegasięoddziaływanieinstytucjija-

strukturyspołecznejmogąprowadzićdowyło-

kozewnętrznewzględempodmiotów,akcentu-

nieniasięjakiekolwiekładuspołecznego,tojuż

jesięichwładczyaspektiprzymusowycharak-

napewnotakiładniemógłbyprzetrwać,bonie

ter.InstytucjeDdziałają”,podporządkowanielub

byłbywstaniesięzmieniaćirozwijać.Dotego

niepodporządkowaniesiędanymregułominor-

potrzebnesątakżeinnepoziomystrukturyspo-

mompociągazasobądlapodmiotuokreślo-

łecznej,ładyinstytucjonalnewyższegorzędu.

nekonsekwencje,jestodpowiednionagradzane

OliverWilliamson(1996,s.325–326),przy-

wołującwswoimwywodziezaproponowane

bądźkarane.Zkoleidostrzeżenie,żeinstytucje

przezLance’aDavisaiDouglassaNortha(1971,

s.5–6)deﬁnicyjnerozróżnieniemiędzyinstytu-

kształtujątożsamośćpodmiotów,atymsamym

działająDodwewnątrz”,oznaczaakcentowanie

cjonalnymotoczeniemiinstytucjonalnymiroz-

ichaspektusłusznościowego:podmiotypostę-

wiązaniami,zaproponowałwłasnyschematme-

pujązgodniezdanymiregułamiinormami,bo

chanizmówwspółzarządzania(ryc.3).

uznająjezasłuszne,właściwe.

Takieujęciewydajemisiępoważnymuprosz-

Jestzatemtak,żepodmiotowośćmasystemo-

czeniemconajmniejzkilkapowodów:(1)Wil-

wotwórcząsiłę,prowadzidoustanawianiareguł

liamsonpomijaistnieniepodmiotówzbiorowych,

systemowychiformowaniaładówspołecznych,

wjegokoncepcjiuwzględnionesątylkojednost-

azarazemładyspołeczne(instytucjonalne)two-

ki;(2)instytucjonalnerozwiązania(womawia-

rząwarunkidlaformowaniasiępodmiotowości

nymschemacieokreślonejakogovernance)są

iwpływająnatożsamośćpodmiotów.

Podsumowanie

Mójartykułmawciążwstępny,roboczycha-

rakter.Stanowizarystekstu,któremudalekodo

rozwinięciaiprecyzji.

Mojemyśleniewomawianymobszarzepro-

wadzidokilkutezwymagającychdalszejdysku-

sjiipracy:

1.Atrybutypodmiotowości:

•autonomia,

•samoidentyﬁkacja,

•intencjonalność,

•wiedza,

•doświadczeniaiumiejętnośćspożytkowa-

Ryc.3.Schematmechanizmówwspółzarządzania

niawiedzy,

Źródło:Williamson1996.

•perspektywapoznawcza,

14