IBUK Libra

Podmiotowośćiładinstytucjonalny

społeczni

Aktorzy

aktorzykreatywni–pętlarekursywna–relacjauczestnik–obserwator=racjonalnośćkompleksowa

aktorzykognitywni–relacjaobserwator–obserwowane=racjonalnośćproceduralna

aktorzyreaktywni–relacjabodziec–działanie=racjonalnośćsubstancjalna

reprodukowanierzeczywistości

postrzeganierzeczywistości

kreowanierzeczywistości

Artefakty

Ryc.2.Typologiapodmiotówarzeczywistośćspołeczna

Źródło:opracowaniewłasne.

niejszydorozwiązaniazpowodupogłębiające-

cje.Alejesttoprocesdynamicznyirekursywny.

gosięzróżnicowaniaspołecznychkontekstów

Wkonsekwencjisystemówmożefunkcjono-

interakcji.Przeztotożsamośćjednostkistajesię

wać,odtwarzaćsięirozwijać.Ajeśliniewyka-

imusisięstawaćbardziejzłożona,wielowymia-

zujezdolnościwytwarzaniaiprzetwarzaniaładu

rowa.Jednostceułatwiatopodejmowaniedzia-

instytucjonalnego,rozpadasię.

łań,alezarazempogłębiazwiązanązniminie-

Niedasięjednaktegorozsądnieująćiwyja-

pewnośćiutrudniasamokreowaniesię.

śnić,jeślinieprzyjmiemy,żerzeczywistośćspo-

Wkońcowejczęściartykułuchciałbymzająć

łecznamawielepoziomów,atymsamymświat

siękwestiąrelacjimiędzypodmiotowościąała-

społecznycharakteryzujesiękompleksowością,

deminstytucjonalnym.CiekawieująłtoFrank

orazżeistniejąmechanizmyspołeczne,które

Knight,porównującrelacjezachodzącemiędzy

wiążąpodmiotywystępującenaróżnychpozio-

podmiotamispołecznymiiinstytucjamidorze-

machzorganizowaniaświataspołecznego.Ztej

kiikanału:D(...)wdanejchwilikanałwyznacza

konstatacjiwynikaoczywistepytanie:jaksięte

biegrzeki,alewdłuższymokresiejestodwrot-

poziomyformują,wjakisposóbsąpowiązane,

nie”,czylitorzekawyznaczalokalizacjękanału

odczegolubodkogotozależy?Wtymobszarze

(Delorme1993,s.10).Niechodziwięctuowy-

rozważańmieścisięjednozkluczowychzagad-

nikanie,aleraczejoprzenikaniesię.Instytucje

nieńnaukspołecznych,amianowicie,jakfor-

kształtująludzkiedziałania,leczniedziejesięto

mująsięładyspołeczne(instytucjonalne),wtym

przecieżautomatycznie,wmechanicznysposób.

wyższegorzędu,naczympolegaprocesichwy-

Działaniawymagająinterpretacjiregułinorm,

łanianiasię?

któresiędonichodnoszą.Wdodatkuinstytu-

Niesąonepoprostukonstruowane,usta-

cje,choćtrwałe,niesąaniuniwersalne,aninie-

nawiane,leczwłaśnie:wyłaniająsię.Podmioty

zmienne.Konstytuująsystemspołeczny,które-

mogąmyślećidziałaćkonstruktywistycznie,

gouczestnikamisątakżepodmiotyspołeczne.

wierzyć,żetakmożnainależy,alerzeczywi-

Teostatnie,będącelementamisystemuspołecz-

stośćspołecznaniejestkonstruktywistyczna.

nego,wytwarzająregułyinormy,czyliinstytu-

FriedrichHayekmarację,uznając,żeładyspo-

13