Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wielkichepistemologicznychtendencji.Zjednejstronyrozwijasię
teoriopoznawczyracjonalizmiaprioryzmopartynaprzekonaniu,żewiedza
pewnaipowszechnieważnależywzasięguwładzpoznawczychczłowieka,
oraznateoriinatywizmu,głoszącejjakobywiedzatakamożliwabyładzięki
po​zna​niuwro​dzo​nychdys​po​zy​cjiumy​słu,nie​za​leż​nychoddo​świad​cze​nia.
Tymczasemwfilozofiibrytyjskiejdominowałostanowiskoprzeciwne
–empiryzm,nakazującyposzukiwanieźródełwszelkiejwiedzy
wdoświadczeniu,dziękiktóremumożliwejestpoznanie.Owodoświadczenie
jednakwinnobyćprowadzonewramachokreślonychreguł,wsposób
me​to​dycz​ny,zor​ga​ni​zo​wa​nyikry​tycz​ny.
Jedenznajwybitniejszychprzedstawicieliempiryzmu–J.Lockeprzyjął,
żeprzedmiotemwłaściwegopoznaniasąidee–nierozumianepoplatońsku,ale
jakowrażeniapochodzącezezmysłów,odbitewumyśle.Wiedzapewnajest
możliwatylkowobrębietychideiorazzwiązkówpomiędzynimi.Tebowiem
przyjmowanesąwsposóbbezpośredni,wprzeciwieństwiedoprzedmiotów
re​al​nieist​nie​ją​cych,któ​rychpo​zna​nieleżypozaza​się​giemwładzpod​mio​tu
19.
EmpiryzmLocke’arozwinąłD.Humeuznając,żecaławiedzapochodzi
zdoświadczeniazmysłowego(impresji)imusibyćnanimoparta.Wszelka
wiedzajestalboaprioryczna(opartanadefinicjachpojęćitym,comożna
znichwywnioskować)alboaposterioryczna(opartanaobserwacjach).
D.Humepodkreślał,żewiedzaapriorycznajestwiedząpewną,leczniemówi
nicorzeczywistości,bowiemodnosisiętylkodopojęć,któresami
de​fi​niu​je​my;dru​ganig​dyniebę​dziepew​na.
Racjonalizmceniłrozum,alenieceniłzmysłów(Parmenides),empiryzm
–ceniłzmysły,alenieceniłrozumu(Heraklit).I.Kantoceniłpozytywnieoba
źródła.Głosiłpogląd,żeabypoznaćrzecztrzebanajpierwwejśćznią
wkontaktzmysłowy,aletrzebająteżzrozumieć,comożnadokonaćtylko
rozumem.Opowiadającsięzasynteząracjonalizmuiempiryzmupodkreślał,
żewkażdympoznaniuspotykająsiętedwaczynnikiiobasąniezbędne.
Wprawdzieniemożemywyjśćpozanaszeprzedstawieniaiporównać
jezrzeczami,alemamydwarodzajeprzedstawień,zmysłoweiracjonalne,
wyobrażeniaipojęcia,któremożemyporównywać;onekontrolująsię
wza​jem​nieiprzeztękon​tro​lędajągwa​ran​cjępraw​dy
20.
DoepistemologiiprzezkolejnelatawracalifilozofowietacyjakG.Hegel
czyK.Marks.Stałasięonarównieżistotnadlaekonomistów,którzyzaczęli
jąprzekładaćnapraktykę.A.Marshall–jedenztwórcówneoklasycznej
ekonomii–dostrzegł,że„nakapitałwdużejmierzeskładająsięwiedza
iorganizacja.(…)Wiedzajestnaszymnajsilniejszymmotoremprodukcji.(…)
or​ga​ni​za​cjawspo​ma​gawie​dzę”
21.
WsposóbcałościowyzagadnieniewiedzypodjąłF.Hayek,pisząc,
iżwiedzajestto„całośćadaptacyjnychzachowańczłowiekadośrodowiska,
wktórychbrałoudziałprzeszłedoświadczenie
22.„Podkreślałprzytym,
iżcechącharakterystycznąspołeczeństwajestto,żewchodzącawjegoskład
jednostkanieuświadamiasobieogromuwiedzy,zktórejkorzysta,aktórajest