Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
3.Etiologiachoróbpsychosomatycznych
25
powstawanianawiązywanodokoncepcjiR.S.Lazarusa,ujmującejdwa
poziomyreakcji-psychicznyifzyczny,nabodźcestresogenne,K.Lutza,
wyróżniającejreakcjeorganonerwicowepoprzedzonereagowaniempsy-
chonerwicowym,orazK.KaganaiZ.Leviego,prezentującejetapowąge-
nezęzaburzeńemocjonalno-wegetatywnych(za:Szewczyk1991;2001).
Zkoleiorientacjapoznawczawprocesachpercepcji,interpretacji,war-
tościowaniaimyśleniaupatrywałakształtowaniesięzłożonychzjawisk
emocjonalnychwywołującychprocesyfzjologiczne,mogącewkonse-
kwencjiprowadzićdozakłóceńsomatycznegofunkcjonowaniajednostki
(Ścigała2001;por.Ścigała1993).
Wysuwanekoncepcjezmierzającewkierunkucałościowegoiempi-
rycznieweryfkowalnegosposobuwyjaśnianiagenezyimechanizmów
rozwojuchoróbpsychosomatycznych,osadzanewcorazwiększymstop-
niuwbadaniachinterdyscyplinarnych,stworzyłymodelwieloczynniko-
wy,zwanytakżeinterakcyjnym.Stanowionpunktwyjściazarównoprzy
diagnozieprocesuchorobowegojednostki,jakiustalaniukierunkulecze-
nia,rehabilitacjiiterapii(Wrześniewski2005).Opierasięonnakonstelacji
elementówbiologicznychipsychospołecznych,bezuznanianadrzęd-
nościjednychwzględemdrugich,nieprzyjmującychcechydeterminant,
alepozostającychwpowiązaniachinterakcyjnychodpowiedzialnychza
powstaniechoróbpsychosomatycznych(Heszen-Klemens1983;Eliasz,
Wrześniewski1988;1993;Sęk2001a).Wzwiązkuztym,iżmająonecha-
rakterprobabilistyczny,istotnąkategoriąpojęciowąwpolietiologicznym
modelusą„czynnikiryzyka”sprzyjającepojawieniusięobjawówcho-
robowychorazpozostającewinterakcjizkompensującymiczynnikami
ochronnymi.Prawdopodobieństwopojawieniasięchorobywzrastaprzy
zwiększającejsięliczbieczynników,coempiryczniepotwierdziłm.in.
K.Wrześniewski(1993)wodniesieniudogrupyosóbzdolegliwościami
układusercowo-naczyniowego.Niemniejto,jakakonfguracjaczynników
ryzykasprzyjawystąpieniuchoróbpsychosomatycznych,wznacznym
stopniuzależnejestodcechindywidualnychjednostki.Dlategoustala-
niegenezytychchoróbwmodeluinterakcyjnymprzebieganawysokim
poziomieuogólnienia,aodpowiedniejspecyfkacjiistotnychzmiennych
dokonujesiędopieronapłaszczyźniejednostkowej.
Czynnikinaturypsychologicznejmogącezakłócaćzdrowiejednostki
izwiększaćryzykozachorowaniadzielisięnatrzypodstawowe,kom-
plementarnegrupy,obejmującezmienneosobowościowe,sytuacyjne
ibehawioralne(Wrześniewski1993;2005).Przyokreślaniuczynnikówsy-
tuacyjnychzwracasięuwagęnawarunkistresogenne,powodująceistotne
