Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.1.Ryzykoanaukispołeczne:stanowiskaróżnychdyscyplinnaukowych
17
raćbędzietealternatywy,któredająmaksymalnekorzyściprzynajmniejszym
prawdopodobieństwieporażki.Ewaluacjapreferencjijestsposobemnauwzględ-
nieniesubiektywnieodczuwanychprzezjednostkępriorytetówicelów.Model
ekonomicznypozwalatakżenabardziejrozbudowanestrategieuwzględniające
optymizm/pesymizmjednostkilubteżjejawersjędoryzyka20.Wadyekono-
micznejkoncepcjiryzykawzasadziepowieleniemikonsekwencjąsłabości
modeluekonomicznego.Modeltenodnosisiędodecyzjiracjonalniekalkulują-
cejjednostki,awżyciucodziennymwielerozstrzygnięćdziejesięnapoziomie
ponadjednostkowym.Skutkitychdecyzjidotykajączęstoosobybezpośrednio
niezaangażowanewichpodejmowanie,ajednostkiwcalenietakracjonalne
jakzakładatomodel21.Niejednokrotniepodejmujądecyzjekierującsięemocja-
mi,któreniedająsięsprowadzićdokwestiipreferencjidladanegodobra,jak
czynitoteoriaekonomiczna.
Wtymkontekściewartojeszczezwrócićuwagęnaproblemwartościkalku-
lowanegoryzyka.Wszacowaniuzyskówdostratjesttoprzedewszystkimprze-
licznikfinansowy,któryjesttrudnoprzekładalnynaryzykonp.utratyzdrowia.
Ekonomicznaanalizaryzykarozszerzawięczakresjegorozumieniawporówna-
niuzujęciemtechnicznym,jednakpowielaproblemyzwiązanenp.zcechującą
teujęciainstrumentalnąracjonalnością.
Psychologiczneujęcieryzykazwiązanejestzpróbamizrozumieniairra-
cjonalnego(nagruncieujęćtechnicznych)zachowanialaikówprzypisujących
wielkośćryzykaodmiennieodeksperckichwyliczeń.Badaniapsychologiczne
przyniosłynietylkowielenowych,zaskakującychobserwacji,aletakżepro-
pozycjiwyjaśniającychpojmowanieryzykaprzezlaików.O.Rennwyróżnia
trzysposoby,októreujęciepsychologicznerozszerzapojmowanieryzyka:po
pierwsze,bierzepoduwagęosobistepreferencjedotycząceprawdopodobieństw
(np.skłonnośćdoszacowaniawymuszonegoryzykajakowiększegoniżdobro-
wolne).Cowięcej,jednostkiniekonieczniedążądomaksymalizacjibezpieczeń-
stwa,araczejdokonująpewnegowyważeniaopcji,którepozwalajązarównona
satysfakcjonującyzyskjakiuniknięciewiększychporażek.Podrugie,wykryte
uprzedzenia(biases)wpływającenazdolnośćdokalkulowaniaryzyka(np.ry-
zyko,któremożnałatwosobieprzypomniećjestpostrzeganejakobardziej
prawdopodobne)przeczązasadomlogiki.Potrzecie,ujęcietopodkreślazna-
czeniezmiennychkontekstowychwkształtowaniuindywidualnejocenyryzyka
(np.wkrótcepoutraciesamochoduwskutekkradzieżyjednostkapostrzegato
ryzykojakowiększe)22.
20Por.O.Cetwiński:Ryzykowprzesłankachdecyzji.W:Społeczeństwoaryzyko:multi-
dyscyplinarnestudiaoczłowiekuispołeczeństwiewsytuacjiniepewnościizagrożenia.Red.
L.W.ZaCHer,A.Kiepas.Warszawa-Katowice1994,s.51-58.
21O.Renn:Concepts…,s.62.
22Ibidem,s.64-65.