Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ISTOTADIALEKTÓWKRESOWYCH
Dialektykresowejakodialektykulturalne
Wrozważaniachistotydialektówkresowychnależyzastanowićsię
dłużejnadcharakterempolskiegosuperstratu,czylizadaćsobiepytanie,
jakatoodmianapolszczyznyzostaławprowadzonanakresy.Trzebaprzy
tympamiętać,żejęzykpolskiprzychodziłtamjakojęzykwyższejkultu-
ryicywilizacji,językpiśmiennictwa,szkoły,Kościołakatolickiegoiróż-
nowierczego,językinstytucjipaństwowych.Takaodmianajęzykowajest
zwyklewłasnościąwyższych,wykształconychwarstwspołecznych,które
kulturętęwytwarzają.Odmianatanosinazwęjęzykaliterackiego,który
wrozwojuswoimstajesięstopniowojęzykiemogólnym.Widaćwięc,że
towłaśniepolskijęzykliterackizostałrozprzestrzenionynakresachion
stanowitamsuperstratpolski.Polskiedialektykresowewytworzonena
substracieruskimzsuperstratupolskiegojęzykaliterackiegonoszązna-
mionadialektówkulturalnych.
Niezmieniategofakt,żenaUkrainieosiedlałasięrównieżpolskalud-
nośćchłopska,któraprzynosiłatamswojągwaręludową.Otoczonaprzez
żywiołruski,wytworzyłaswoistytypgwarymieszanejzlicznymiinterfe-
rencjamiruskimilubasymilowałasięzruskimotoczeniem17.Bezpośred-
nionieoddziaływałanadialektpołudniowokresowy.
Genezadialektówkresowychagenezainnychdialektów
kulturalnych
Sposóbpowstawaniakresowychdialektówjestzasadniczoodmien-
nyoddialektówkulturalnychetniczniepolskich,takichjakmałopolski,
wielkopolskiczymazowiecki.Wdzielnicachetniczniepolskichrozwój
dialektukulturalnegozaczynasięodgwaryludowej.Powstającawda-
nejdzielnicywarstwakulturalnaiwykształconadążydotego,byjejspo-
sóbmówieniabyłbardziejuniwersalny,możliwydoużyciawkontaktach
zpodobnąwarstwąinnychdzielnicgeograficznych.Usuwawięczeswo-
jejmowybardziejrażącecechygwarowe,jaknp.mazurzenie,samogłos-
kipochylone,szerokąwymowęsamogłoseknosowych,zachowująctylko
minimumcechregionalnych,jaknp.wMałopolscetzw.
ɒ
tylnojęzykowe
przedspółgłoskamik,g(panie
ɒ
ka,okie
ɒ
ko),czywymowęwygłosowego
17Por.np.S.Hrabec,OpolskiejgwarzewsiDuliby...,s.31-76,lubW.Harhala,Gwara
polskaokolicKomarna,LudSłowiański,t.IIA,1931,s.55-91,A156-177.
25
