Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ISTOTADIALEKTÓWKRESOWYCH
no,Bóbrka,Przemyślany,Podhajce,Dolina,Kałusz,Rohatyn,Żydaczów,
Buczacz,HutaStara,Duliby,gdzieludnośćpolskastanowiławlatachmię-
dzywojennychwwojewództwielwowskim57,7%mieszkańców,wwoje-
wództwietarnopolskim49,3%,wstanisławowskim22,4%.
Przedstawionatuistotapolskichdialektówkresowychdoprowadza
downiosku,żestanowiąonezjawiskaipodobne,iróżne.Podobieństwa
sprowadzająsiędonastępującychstwierdzeń:1)obadialektypocho-
dzązpołączeniaobcegosubstratuzpolskimliterackimsuperstratem,2)
żyjąwśródobcychadstratów,3)sątodialektykulturalne.Różnicepole-
gają:1)naróżnejgenezieobudialektów:południowyprzedewszystkim
zpolskiejkolonizacji,północnyprzedewszystkimzpolonizacjiludności
miejscowej,2)kresypółnocnewytworzyłypolskiegwaryludowe,3)kre-
sypołudniowe-lwowskągwaręmiejską.
Cechystrukturalnepolskichdialektówkresowych
Dialektykresowe,jakpowiedzieliśmy,zawierająwswoichsystemach
gramatycznychileksykalnychstrukturalnecechypolskieiruskie,tj.ukra-
ińskieibiałoruskiezpewnądomieszkąlitewską.Nasuwaćsięterazmoże
pytanieostosunekilościowyijakościowycechjednychdodrugich.
Zacznijmyodpowiązańdialektówzpolskimsuperstratem.Jakjużwie-
my,stanowigoponadgwarowypolskijęzykliteracki.Związkidialektów
kresowychzjęzykiemliterackimprzejawiająsięjakokontynuacjawszyst-
kichstarych,systemowoważnychcechpolskich(np.rozwójpsł.*tort,
*tolt,psł.sonantów,polskichprzegłosów,samogłoseknosowych,dawnych
jerów),dalejjakowspólna,choćniecowolniejszaewolucja,tj.rozwijanie
tychsamychtendencjiizmianjęzykowychwewszystkichepokachhisto-
rycznychorazdążnośćdopolskich,literackichnormjęzykowych.
Wspólnyrozwójdialektówkresowychijęzykaliterackiegonapotyka
jednakdwieprzeszkody:obceotoczenieioddalenieterytorialneodcen-
trumetniczniepolskiego.
Obceotoczeniesprawia,żeogólnopolskienormyjęzykoweniesąni-
gdywyraziścieuświadamiane,sąwięcmniejprzestrzegane,adążeniedo
nichwywołujewielehiperpoprawności.
Natomiastgeograficzneusytuowaniedialektównaperyferiachpoli-
tycznegopaństwapolskiegowytworzyłoichizolacjęodgłównegorozwo-
jowegonurtujęzykowego,którypłyniezwyklewcentrumobszaruetnicz-
29
