Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
nUstawienie”organizmużywego,byzacząłonnwskazywać”porydoby,jestznacznie
bardziejskomplikowane.
Przezdługiczasuważano,żesygnałemuruchamiającymzegarbiologicznyjest
bodziecwpostaciprzejściaorganizmuzokresuświatładookresuciemności,awięc
wschódsłońca.Zchwilązadziałaniategobodźcaworganizmiezostajezapoczątkowa-
nychwieleskomplikowanychprocesówbiochemicznych,którychpocząteklubkoniec
możesięujawnićwpostaciokreślonegostanuorganizmu,np.rozchyleniaistulenia
płatkówkwiatów.Takwięcuważano,żesynchronizacjaróżnychprocesówbiologicz-
nychwczasieodbywasięnazasadzieprostegoschematu:bodziec-reakcja.Sądzono,
żeczynnikiśrodowiskawywołująróżnegotypuoscylacjeprocesówfizjologicznych,
podobniejakzmianynasłonecznieniapowodująpowstawaniecyklitemperaturowych
wświecienieorganicznym.
Chociażpoczątkoweobserwacjedotyczyłyroślin,podobnetezynatematsyn-
chronizacjiprocesówfizjologicznychwysuwanorównieżwstosunkudozwierząt.
Obecnienagromadzonodostateczniedużodowodównato,bytwierdzić,że
wszystkieorganizmyżywe,awięcnietylkowielokomórkowe,aleijednokomór-
kowe,mierzączasnainnejzasadzie,amianowiciepoprzezdziałaniewewnętrznych
(endogennych)procesówcyklicznych,rytmiczniepowtarzającychsięwciągudoby.
Dozapoczątkowaniatychprocesówniejestkoniecznybodziecpochodzącyześro-
dowiskazewnętrznego.Zagadnieniomtymzostaniepoświęconesporouwagiwdal-
szychrozdziałachtejksiążki.Spróbujemyrównieżodpowiedziećnapytanie,codaje
organizmowiposiadanietakiegotypuzegara.Tymczasemograniczymysiętylkodo
stwierdzenia,żezegarydziałającenazasadziecyklidobowychumożliwiajągroma-
dzenie,anastępnieprzechowywanieprzezodpowiedniodługiokrespochodzących
ześrodowiskainformacji.Nawetwtedy,gdyprzezpewienczasniedocierająonedo
organizmu.
Dlazobrazowaniatego,copowiedzieliśmynatematendogennegozegarabio-
logicznego,posłużmysiękilkomaprzykładamiwybranymizhistoriibadańwtym
zakresie.
Otóżjużponaddwieścielattemubadaczestwierdzili,żedoprzebiegupewnych
procesówbiologicznychzmieniającychsięwcykludobowymniejestkonieczneryt-
miczneoddziaływaniebodźcówśrodowiska,przedewszystkimświatłaiciemności.
Pierwszym,którytenfaktzaobserwował-jużw1729r.-byłfrancuskigeofizyk
JeanBaptisteDortousdeMairan.Przyzastosowaniubardzoprostegourządzenia
składającegosięzkimografuorazodpowiedniozawieszonejdźwigni(ryc.1)reje-
strowanowsposóbciągłyruchyliści.Dziękitejmetodziestwierdzono,żerośliny
trzymanewstałejciemnościiwstałejtemperaturze,awięcbezdziałanianajważniej-
szychdawcówczasuśrodowiska,posiadająwyraźnąrytmikędobowąruchówliści,
zbliżonąbardzodotej,jakąobserwowanowwarunkachnaturalniezmieniającego
sięświatłaiciemnościorazprzydziałaniudzienno-nocnychcyklitemperaturowych.
Doboweruchyliściroślintrzymanychwtakichwarunkachilustrujerycina2.Jak
widaćzdanychzamieszczonychnatejrycinie,zastosowaniestałejciemnościpo
okresiezmiennegooświetlanianiezaburzarytmikidobowejruchówliścikanawalii
mieczokształtnej(Canavaliaensiformis)(Kleinhoonte1932).
12Rozdział1.Wprowadzeniedorytmówbiologicznych
