Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
prędkośćzmalejelubwzrośnie,wtedyrównieżzmalejelubwzrośnieczęstotliwość
oscylacji,czyliliczbaobrotówkoławjednostceczasu,copociągniezasobązmianę
okresurytmu.
Ryc.3.Zasadyoscylacjiicykliczności.Liniapogrubionaoznaczakrzywąsinusoidalną,którązakreślapunktA,
wędrującpoobwodziekoławczasiejegoobrotu.Ponieważzwyklerytmybiologicznenieprzebiegają
symetrycznie,celowozmienionoproporcjemiędzyamplitudąaokresemrytmu.Dalszeobjaśnieniawtekście
Jakiekolwiekpołożeniepunktunakrzywejprzebiegurytmuokreślajegofazę.
Mówimyzatemnp.ofaziemaksymalnejczyminimalnejaktywnościruchowejzwie-
rząt,maksymalnymnatężeniufotosyntezy,minimumaktywnościenzymatycznejitp.
Jeśliwwynikudziałaniaokreślonychczynnikówśrodowiskainteresującanasfaza
rytmuuleganprzyspieszeniu”lubnopóźnieniu”
,tomówimywtedyoprzesuwaniu
fazyrytmu.
Wieledotychczaspoznanychrytmówbiologicznych(dobowyrytmruchówliści,
temperaturaciałaczłowiekaitp.)możnaprzedstawićwpostacikrzywejsinusoidal-
nej,atozewzględunaopisującejąrównanie:x=rsinωt,gdziextoodchylenieod
średniej(liniiśrodkowej),r-amplitudarytmu,ω-prędkośćkątowaokręgu,t-czas.
Niektórzybadaczeuważają,żerównanietostanowipodstawowącharakterystykę
wszystkichrytmówbiologicznych.Jednakżewynikidoświadczeńrzadkopotwierdzają
tęregułęidlategoteżnarycinie3zmienionoproporcjemiędzyamplitudąaokresem
rytmu.
Równieżfizycyinaczejokreślająamplitudęrytmu(przyjmującpromień,anie
średnicękoła).Wydajesię,żeniemaistotnychpowodów,byprocesybiologicznecha-
rakteryzowaćtylkozapomocątakiejkrzywej.Dlaprzykładu-wiadomo,żeuroślin
liścienietylkoporuszająsięwgóręiwdół(patrzryc.1),lecztakżewykonująpewne
dodatkoweruchywobutychskrajnychpołożeniach.Taksamomodyfikacjiulega
dobowazmianatemperaturywzależnościodspożywaniaposiłków.Wydajesięwięc,
żekształtkrzywejopisującyrytmybiologiczneniejestważny.Ważnąrzecząjestza
tostwierdzenie,żezegarybiologicznefunkcjonująnazasadzieoscylacji.Używając
zatemterminurytm,mamynamyślioscylacjęokreślonegoprocesubiologicznego
zmieniającegosięwczasie.
Jednązpoznanychjużcechrytmówprzeważającejwiększościróżnychbada-
nychprocesówfizjologicznychorganizmujestichendogennycharakter.Podkreślmy
16Rozdział1.Wprowadzeniedorytmówbiologicznych
