Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wujęciusystemowymzwracasięuwagęnapowiązaniamiędzyukładamielementarnymi,któreumożliwiają
wyjaśnieniepowstaniaiistnieniatychukładów.Dlausystematyzowaniaproblematykiwyróżniasiętrzypodsta-
wowewymiarystruktury(przestrzeni)miejskiej:wymiarmorfologiczny,demograficzno-społecznyifunkcjo-
nalny.Wobectegopojęciestrukturyprzestrzennejmiastaobejmujeopisukładówprzestrzennychposzczególnych
zjawisk(wymiarów)orazzachodzącemiędzynimirelacje.Strukturamorfologiczna,demograficzno-społeczna
ifunkcjonalnasąkomponentamistrukturymiasta,którepozostajązesobąwpewnychzwiązkachprzyczynowo-
-skutkowych.Strukturaprzestrzennamiasta,jakorezultattychzwiązków,jestprzejawemokreślonegoetapu
rozwojowegomiasta(m.in.Maik,1992).Korcelli(1974)rozpatrujeprzestrzennąstrukturęmiastajakozbiór
wzajemnienakładającychsięukładów,odpowiadającychróżnymsferomżyciaidziałalnościczłowieka.Badanie
strukturyprzestrzennejpolega,wedługniego,nacharakterystyceposzczególnychelementówiichrozmieszcze-
niaorazokreśleniurelacjiprzestrzennychifunkcjonalnychmiędzynimiwedługgrupzagadnień,naprzykład
dotyczącychdemografii,przemysłu,usług,morfologii,itp.
Liszewski(2012),przyjmującrozumieniestrukturyprzestrzennejzaMaikiem(1992),zwracauwagęnato,że
niejestmożliweprosteicałościoweokreśleniestrukturyprzestrzennejipodkreślakoniecznośćzdefiniowania
najpierwcząstkowychstrukturprzestrzennych-zjawiskczypodsystemów,nazywanychteżwarstwami,które
składająsięnafunkcjonowaniecałegoorganizmumiejskiego.Jednocześniewyodrębniaszczegółowonastępu-
jącewarstwy:podsystemprzyrodniczy,strukturęmorfologiczną,strukturęfunkcjonalno-przestrzenną,struk-
turędemograficzno-przestrzenną,strukturęspołeczno-przestrzenną.
UjęcieLiszewskiegojestnajbardziejzbliżonedotego,któreprezentująarchitekci-urbaniści,koncentrującysię
najczęściejnafizycznymwymiarzeprzestrzeni,choćjednakodmienne.Wnaukachgeograficznychstruktura
przestrzennautożsamianajestzprzestrzennymrozmieszczeniemróżnychzjawisk,podczasgdydlaurbanistów
jesttorozmieszczenieelementówwprzestrzeni,wynikającezróżnychzjawiskiróżnymizjawiskamiskutkujące.
Wartozauważyć,żezarównozawężonerozumieniepojęciastrukturyprzestrzennej,stosowaneprzezniektó-
rychurbanistów,jakizbytszerokie-przyjętewnaukachgeograficznych,utrudniaporozumiewaniesięarchi-
tektów-urbanistówzezwolennikamisystemowychujęćproblemustrukturyisprawia,żebrakujewspólnego
słownikadlaróżnychbranżwplanowaniuprzestrzennymiwposzczególnychdyscyplinachnaukizajmujących
sięprzestrzenią.Wydajesię,żegdybydlaszczegółowychanalizurbanistycznychzamiastpojęcianstrukturyprze-
strzennej”stosowaćtermin:nstrukturaprzestrzeni”,toczytelniejszestałobysięwyodrębnienieposzczególnych
elementówtejstruktury,wtymjejformy,azdrugiejstrony-możliwebyłobyprzeniesieniezagadnieniaprze-
strzennegorozmieszczenianiektórychzjawisknainnepolabadańiopisywaniezapomocąmodeliprzestrzen-
nych.Pozwoliłobytorównieżłatwiejprzełożyćanalizystrukturyprzestrzeninaplanistycznyzapistejstruktury.
Pozostającprzypojęciu:nstrukturaprzestrzenna”,mamwięcnamyśli-zjednejstrony:modelprzestrzenny,
obrazującyrozmieszczeniezjawiskielementóworazichpowiązania,zdrugiejstrony-właśniestrukturęprze-
strzeni,możliwądoopisaniawkilkuwarstwachczyteż-podkątemróżnychsubstruktur.
Wbadaniachprowadzonychprzezarchitektów-urbanistówpodejmowanebyłyniejednokrotniepróbyzdefinio-
waniastrukturprzestrzennychwujęciusystemowym.Malisz(1981),naprzykład,wyodrębniłtrzypodstawowe
cechystrukturalnemiast:1)sposóbfunkcjonalnegorozmieszczeniaelementówmiasta,wyrażającysięwukła-
dziestrefowymużytkowaniaterenów,2)geometrięukładuurządzeńsieciowych(wtymsieciukładukomunika-
cji),3)ogniskowośćukładu,czylijegoorganizacjęprzezpodporządkowaniejednostekstrukturalnychokreślo-
nymośrodkom.
Karłowicz(1978)wymieniatrzygłówneelementykrystalizacjistrukturyaglomeracji:1)lokalizację,wielkość,
programiformęprzestrzennąośrodkówwspółżyciaspołecznego,2)strukturęukładutransportu,3)wielkość,
formęicharakterprzestrzeniotwartychwchodzącychwskładaglomeracji.
27
