Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WitaminaA(retinol)jestjednązpodstawowychsubstancjibiorącychudziałwprocesie
widzeniawobrębiesiatkówki.Wpręcikachretinolwystępujewpostaci11-cis-retinalu,który
wrazzbiałkiemopsyną(fotopsyną)tworzyświatłoczułąsubstancję-rodopsynę.Rodopsyna
jesttakżenazywanapurpurąwzrokowąlubczerwieniąwzrokową(zewzględunakolor)iuczest-
niczywwidzeniuzmierzchowym(skotopowym).Todziękirodopsyniepręcikisąwrażliwena
przyćmioneświatło.Każdyzpręcikówma106-109cząsteczekrodopsynyregularnieułożonych
wlamelach(białkowychwłóknach).Ichliczbaprzekraczakilkadziesiąttysięcy.
Podwpływemświatładocierającegodopręcików(wystarczy1foton)obecnywrodopsynie
11-cis-retinalprzechodziw11-trans-retinaliodłączasięodopsyny,coprowadzidostanupobu-
dzenia(wówczasrodopsynasięodbarwia).Wtensposóbbodziecświetlnyjestzamienianyna
impulsnerwowy,wysyłanynastępniedomózguzapomocąnerwuwzrokowego.Następnie
wciemnościnastępujeregeneracjarodopsyny:11-trans-retinalprzekształcasięponownie
w11-cis-retinal,którymazdolnośćłączeniasięzopsyną.Tenszlakprzemiannazywanyjest
cyklemwidzenia.WprzypadkuniedoboruwitaminyAsyntezarodopsynyjestniemożliwa,
coobjawiasięupośledzeniemwidzeniaozmrokuzwanymkurząślepotą(zob.podrozdz.1.10).
Analogicznymbarwnikiemwystępującymwczopkachsiatkówki,uczestniczącymwpowstawaniu
wrażeńbarwnych(widzeniefotopowe)jestjodopsyna(fioletwzrokowy).Wtrzechróżnychtypach
czopkówznajdująsiękompleksyretinaluzjednymztrzechrodzajówjodopsyny.Dlategokażdy
typczopkaodpowiadazapostrzeganieinnegokoloru:czerwonego,niebieskiegoizielonego.
Wynikatozfaktu,żeopsyna,jakrównieżkażdajodopsyna,jestczułanaświatłowinnym
zakresiedługościświatławidzialnego-wpręcikachabsorpcjaprzypadanafaleodługościλ
=500nm,awczopkach-λ=450nm,λ=530nmiλ=570nm.Daltonizmtochoroba
charakteryzującasięwrodzonąniezdolnościądorozróżnianiabarwzwiązanązbrakiemjednej
lubwięcejopsyn/jodopsyn.
Aparatochronnyokastanowiąprzedewszystkimpowieki,aletakżespojówki,narządłzowy,
powięzieoczodołoweorazoczodoły.Aletogłówniepowiekichroniązewnętrznąpowierzchnię
gałkiocznejprzedurazamimechanicznymiczyintensywnymdziałaniempromieniowania
słonecznego.Zewnętrznąwarstwępowiekibudująskóraimięśnie,wśrodkuznajdujesię
tarczkapowiekowa(tkankowy„szkielet”powiekinadającyjejkształt).Warstwawewnętrzna
powiekitoprzedewszystkimspojówka,któraczęściowoprzechodzinapowierzchniegałkiocznej
dorąbkarogówki.Odgórypowiekęgórnąograniczająbrwi.Zkrawędzipowiekwyrastają
zmieszkówrzęsy.DomieszkówrzęsuchodzągruczołyMolla(zmodyfikowanegruczoły
potowe)igruczołyZeissa(zmodyfikowanegruczołyłojowe),ofunkcjipodobnejdofunkcji
gruczołówMeiboma(patrzponiżej).
Filmłzowy(rycina2)jestniezbędnydoprawidłowegofunkcjonowaniagałkiocznej.Jestto
cienkawarstwapłynupokrywającaszczelniepowierzchnięokaizabezpieczającajeprzed
wysychaniem.Filmłzowymożnaporównaćdosmaru,dziękiktóremuporuszającesiępowieki
nieocierająpowierzchnigałkiocznej.Ponadtodofunkcjifilmułzowegonależyrozpuszczanie
CHoRoBynaRZądUwZRokU
5
