Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
I.LITERATURAFANTASTYCZNAIJEJGATUNKI
8
1.Teoriafantastyki
1.1.Fantastycznośćifantastyka
Wpotocznym,zdroworozsądkowymrozumieniu„fantastyczne”jest
to,conieistnieje;to,coodbiegaodnaszegowyobrażeniaorzeczywi-
stości.Zjawiska,któreniewystępująwnaszymświecie,uważamyza
fantastyczne.Jednaknawetnapoziomiepotocznegomyśleniałatwo
zanegowaćoczywistośćtakiegoujęciazagadnieniafantastyczności.
StanisławLemwe„Wprowadzeniu”doFantastykiifuturologii
zwracauwagęnafakt,iżprzedmiotynierzeczywistemogąfunkcjo-
nowaćwludzkiejświadomościwbardzoróżnysposób1.Obokdo-
wolnietworzonychnazwpustych,określającychpewienzespółcech
niemożliwych(jaklatającyślimakpodanyjakoprzykładprzezauto-
ra),istniejąkonceptynierzeczywiste,aletrwalezakorzenionewludz-
kiejwyobraźni(naprzykładkrasnoludek),czyteżprzedmiotynad-
przyrodzone(jakanioł),którezcałąpewnościąnieistniejąwtensam
sposób,coprzedmiotyzżyciacodziennego,aleniebędąctworami
wyobraźni,niesąfantastyczne–przynajmniejzpunktuwidzeniaosób
wierzących.Jeszczeinnajest„ontologia”zjawisk,codoktórychnie-
istnienianiemożemymiećpewności.JakoprzykładLempodaje
mieszkańcaJowisza:każdyczłowiekuznałbytakąistotęzafantastycz-
ną,aleprzecieżniemastuprocentowejgwarancji,żetakoweistoty
nieistnieją.Podobnieniepewnajestsytuacjazjawiskbądźprzedmio-
tów,którychzaistnieniejestmożliwedziękipostępowinauki:grani-
camiędzytym,cojużistnieje,atym,cojeszczenie,jestbardzocien-
ka,aosądzależywtymprzypadkuodstanuwiedzyosądzającego.
Trudnośćjednoznacznegookreślenia,czymjestfantastyczność,
jestjeszczewiększawprzypadkubadańnadliteraturą.Mimoiż
wobiegowymmyśleniuopiśmiennictwietermin„literaturafanta-
styczna”wydajesięoczywisty,awczytelniczejświadomościgatunki
ipisarzefantastycznisąwyraźnieoddzieleniodniefantastycznych,
toprzygłębszejrefleksjiproblemzezdefiniowaniem„fantastyki”
okazujesięnaderpoważnyi–mimolicznychprób–wciążostatecz-
nienierozwiązany.
1S.Lem,Fantastykaifuturologia,Interart,Warszawa1996,t.I,s.18–22.
