Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
stłamszenieipokornąmentalnośćwpajanąimodwiekówopisywałjeszczewpo-
czątkachXIXw.innypodróżnik,powtarzającopowieśćrozmówcy:„możePanich
bić,kopać,robićznimicosięPanużywniepodoba,aoninigdyniestawiąoporu,
nieośmieląsię”54.ObfitaliteraturaprzedmiotuwpostacipracHubertaOrłowskie-
go,StanisławaKota,DariuszŁukasiewicza,Hansa-JürgenaBömelburgaiin.wska-
zujenapowszechnośćtychopinii55.JużJózefFeldmanopisywałzasadnieproces
reformoświeceniowychRzeczypospolitejjakoproceseuropeizacjiPolski,analo-
gicznydopodobnychreformwTurcjiiJaponii56.
Życiechłopadotegoczasuidługopotem,opierałosięnaprzymusie,nie-
malniewolniczejpracy,codlaszlachtybyłonaturalnymstanemrzeczy.Jednocze-
śniewXVII-XVIIIw.stopniowowzrastałapańszczyzna,agospodarstwachłopskie
malały57.Wartopodkreślić,żeteocenyniemajążadnegozwiązkuzpeerelowską
niechęciądoszlachty.WPRL-upo1956r.ocenychłopskiegouciskubyłynawet
przesadnietonowane,bohistorykniechciałwyjśćnakonformistę.Przedwojną
bardziejtypowybyłKarolBrückner,któryw1931r.pisałbezskrupułów:„Pozba-
wioneprawiopiekiprawnejmilionychłopów,wydanepanom,starostom,dzierżaw-
com,nałaskęiniełaskę,pędziłynajsmutniejszyżywot,anaszaświadomość,żegdzie
indziej,np.wpółnocnychNiemczech,lepiejimsięniewiodło,nieusprawiedliwiich
nędzy”58.PodobneocenyznajdziemyuWładysławaKonopczyńskiego,Michała
BobrzyńskiegoczyJanaS.Bystronia.Brücknerwskazywałnastaływzrostobciążeń
pańszczyźnianychchłopów,którzyjakmogli,wymigiwalisięodpracy.Ówczesna
literaturapięknanazbytczęstoopisywałachłopapilniepracującegopodokiemeko-
nomaznahajką,agdytenodchodził–chłopprzystępowałdoodpoczynku.Klono-
wiccharakteryzowałloschłopskiw1600r.bezentuzjazmu:„Karmisięustawiczną
biedąikłopotem,zimnemiupaleniem,łzami,dymem,potem.Cierpikuny,biskupy,
54GeorgeBurnett,ObrazobecnegostanuPolski,Warszawa2008(1807),s.72.
55StanisławKot,RzeczpospolitaPolskawliteraturzepolitycznejZachodu,Kraków1919;
DariuszŁukasiewicz,CzarnalegendaPolski.ObrazPolskiiPolakówwPrusach(1772-
1815),Poznań1995;HubertOrłowski,„PolnischeWirtschaft”.Nowoczesnyniemieckidys-
kursoPolsce,Olsztyn1998;Hans-JürgenBömelburg,„PolnischeWirtschaft”.Zurinternati-
onalenGeneseundzurRealitätshaltigkeitderStereotypederAufklärung,(w:)DerFremdeim
Dorf.ÜberlegungenzumEigenenundzumFremdeninderGeschichte,Lüneburg1998,
s.231-248.
56AndrzejWalicki,Sarmacja.PolskamiędzyWschodemaZachodem,(w:)Pracewybrane,
t.1,Kraków2009,s.34;AndrzejWalicki,LeSarmatisme:Mythehistorique,idéologiepol-
tique,stylecultureletétapedansl`évolutiondelaconsciencenationaleenPologne,
(w:)MythesetsymbolespolitiquesenEuropecentrale,(red.)ChantalDelsol,Paris2002,
s.178-190.
57AndrzejZajączkowski,GłówneelementykulturyszlacheckiejwPolsce.Ideologiaastruk-
turyspołeczne,Wrocław1961,s.66-67,MarcinKamler,Chłopiwdobrachszlachtywielko-
polskiejwkońcuXVIiwpierwszejpołowieXVIIwieku.Społeczeństwostaropolskie.Warsza-
wa1976,t.1,s.167-169.
58KarolBrückner,Dziejekulturypolskiej,Warszawa1931,t.3,s.28;por.JanS.Bystroń,
Kulturaludowa,Warszawa1947,s.61-63.
22
