Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
21
wałatzw.odwilżwEuropieWschodniej,zwiększąprzestrzeniądlawewnętrznej
krytykiistopniowymwyłanianiemsiębardziejliberalnychfakcjiwpartiachko-
munistycznych,podczasgdysowieckieiwschodnioeuropejskiekierownictwaszu-
kałynowegokursuwramachmarksizmu-leninizmu.Trzylatapóźniejtajnamowa
Chruszczowawstrząsnęładofundamentówwiarąkadrpartyjnychizdawałasięza-
powiadaćpowrótnarodowychdrógdosocjalizmu.Podobnenadziejezostałyzdru-
zgotanewrazzestłumieniemRewolucjiWęgierskiejwlistopadzie1956r.System
jakocałośćodzyskałtymczasowąstabilnośćwmiaręjakmiejscoweneostalinow-
skieaparatypartyjneuzyskałyprzewagęnadrewizjonistami-tj.zwolennikami
bardziejelastycznegomarksizmu34.
Zperspektywyedukacjiuniwersyteckiej,wszystkietrzyprzypadkipotwierdza-
jąwogólnymzarysietrafnośćtradycyjnejinterpretacji,aletakżeujawniająważne
ciągłościzlatamistalinowskimi,zgodnezlokalnądynamiką.Jużwlatach1946-
1947pewnetrwałecechypolitykiwsferzewyższejedukacjibyływidocznewkaż-
dymzkrajów.WPolscekierownictwojużzapowiedziałoswojeintencjepodjęcia
szerokoopartejwspółpracyzprofesurą,niezależnieoddziedziny.Zadanieodbu-
dowyPolskipoprostuwyglądałonazbytwielkie,abymożnabyłopozwolićna
poświęceniespecjalistów,nawetwhumanistyce.Tastrategiakompromisunabrała
rozpęduizostałautrzymana,mimozmianprawnychiinstytucjonalnych.
WNiemczechWschodnichodwrotnie-taksowieckiewładzeokupacyjne,jak
iniemieccykomuniści,wcześniedostrzeglimożliwości,jakiedawałaedukacja
wyższadlastworzeniapolitycznielojalnychelit.Wnaukachspołecznych,odrzuca-
jączpogardąkompromis,podjęliprogramczystekidoborustudentówjużw1946
r.,używającrównoleglenarzędzidenazyfikacjiidemokratyzacji.SEDwcielałaro-
botniczo-chłopskichstudentówwswojeszeregi-żadnainnapartianiepołączyła
równiezręczniedyscyplinywszeregachorganizacjizbodźcamiwpostaciawansu
społecznego.WodróżnieniuodtowarzyszywPolsceczynaziemiachczeskich,
wschodnioniemieccykomuniściodsamegopoczątkunalegalinaobsadzenieswo-
imiprzedstawicielamistanowiskpaństwowychodpowiedzialnychzaoświatę,tak
napoziomieregionalnym(Land)jakiwcentralnejadministracjiwBerlinie.
Naziemiachczeskichpartiakomunistycznaodniosłauderzającezwycięstwo
wyborczewmaju1946roku,alezdecydowałasięzrezygnowaćzwpływunapoli-
tykęoświatową,oddającodpowiednieministerstworywalomzPartiiNarodowo-
Socjalistycznej35.KPCzzaniedbałapolitykęwobecinteligencji,zawszespóźniając
się-wporównaniuzbratnimipartiami-ztakimiinicjatywamijakkursyprzygo-
34
Ogólnyopistychprocesów,zob.Z.Brzezinski,TheSovietBloc…;J.Rothschild,Returnto
Diversity…,T.W.Simons,EasternEuropeinthePostwarWorld…,R.J.Crampton,EasternEurope
intheTwentiethCenturył.
35CzeskaPartiaNarodowo-Socjalistycznastałanaplatformielewicowegoliberalizmuiniemiała
nicwspólnegozniemieckimnarodowymsocjalizmem.WpewnymokresiebyłatopartiaEdwarda
Beneża.
