Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
Wstęp
towawczedlarobotnikówczyindoktrynacjapolityczna.Dlategomimowszech-
obecnejobecnościorganizacyjnej,KPCznigdynieosiągnęłaprzełomuwsprawie
stworzenialojalnychelit.Jakkolwiekbytoniebyłozaskakujące,czescykomuniści
nieprzeprowadziliczystkibiurokracjioświatowejdo1950-1951r.ipodporząd-
kowaliuniwersytetybezpośredniocentralipartyjnejdopieropo1953r.Zachowali
sięwdużymstopniujakpaństwo-szkodnikopisaneprzezJanaGrossa-sprawni
wpozbawianiuwładzyinnych,alenieporadniwjejsprawowaniu36.
Zewzględunadługofalowąstrategiękompromisupolskiejpartiiiwzględnie
nienaruszonąprofesurępozycjapolskichuniwersytetówpozwoliłaimwykorzystać
możliwości,którepojawiłysięwniepewnychczasachpośmierciStalinaw1953r.
Wycofanosięwtedydyskretniezszeregunekscesów”takichjakdyskryminacja
nburżuazyjnych”studentów,przeładowanieprogramówzajęć,wygnaniereakcyj-
nychuczonychnauniwersytetyodległeowielegodzinpodróżyodichdomów.
Chociażczasopismazdziedzinhumanistycznychinaukspołecznychnadalpre-
zentowałygłówniemarksistowskipunktwidzenia,pojawiłasięprzestrzeńdla
krytycznychperspektyw,takmarksistowskichjakinie-marksistowskich.Odgórne
ioddolnesiłystopiłystalinowskilodowiecizbiegłysięw1956r.,kiedytopo-
litycznakonstelacjawPolsceuległanieodwracalnejzmianie.Odzyskanopewne
intelektualneswobody,którychpaństwojużniekwestionowało.Profesorowiefilo-
zofiiisocjologiiwrócilidonauczania,wznowionokontaktyzZachodem,zelżała
ideologicznapresjawpublikacjachnaukowych.
Lata1953i1956miałyinneznaczeniewewschodnioniemieckimiczeskim
kontekście.WNiemczechWschodnichkierownictwopartyjneproklamowało
w1952r.nbudowęsocjalizmu”iwrazzniąnasiliłypolowanienawrogówna
uniwersytetach,zwłaszczaweWspólnotachMłodzieżowych(JungeGemeinden)
kościołaprotestanckiego.Kryzys17czerwca1953r.przyniósłrealizacjępozor-
niebardziejliberalnegonNowegoKursu”,przyktórymodnowionaekipaUlbrichta
zdołałazrealizowaćnauniwersytetachwcześniejszecele,jedyniewbardziejdys-
kretnysposóbizwiększymnaciskiemnastosowaniemarchewkiobokkija.Ide-
ologicznaindoktrynacjabyłakontynuowana,podobniejakintensywnarekrutacja
robotnikównauniwersytetyipróbyplanowaniastudiówdoktoranckich.Cenionym
specjalistom,zwłaszczawnaukachtechnicznychimedycynie,oferowanopensje
kilkakrotniewyższeodrobotniczych-iodtych,jakiedostawaliichkoledzynazie-
miachczeskichiwPolsce.ProfesurawNiemczechWschodnichzostaławcześniej
poddanaczystceiodtworzona;terazzostałaprzekupiona.
Wyzwaniaroku1956byłytrudnymsprawdzianemdlawschodnioniemieckie-
goreżimu,którybyłzdezorientowanyprzezwydarzeniawZwiązkuSowieckim
izaniepokojonypomrukamiswegowłasnegospołeczeństwa.MimotopoRewo-
36Zob.J.T.Gross,SocialConsequencesofWar:PreliminariesttotheStudyofImpositionofCom-
munistRegimesinEastCentralEurope,nEastEuropeanPoliticsandSocieties”,3/2(wiosna1989).
