Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
Pierwotniaki
wzrostuiprzemianymaterii.Jądrateróżniąsiętakżerozmieszczeniemchromatyny,
wjądrzegeneratywnymwystępujeonabowiemwskupieniach,natomiastwjądrze
wegetatywnymwstanierozproszenia.
Poruszanie.Upierwotniakówwystępująróżneorganellaruchu.Sarkodowe
poruszająsięzapomocąnibynóżek,czylinietrwałychwypustekcytoplazmatycz-
nych,wkierunkuktórychprzelewająresztęcytoplazmy.Wiciowcemajądługie
wici,umieszczoneprzeważniewprzedniejczęściciaławliczbie1–10wzależności
odgatunku;uniektórychgatunkówwystępujedodatkoweorganellumwpostaci
błonyfalującej.Orzęskinacałejlubczęścipowierzchniciałapokrytesąrzęskami.
Wiciirzęskizbudowanesąnatejsamejzasadzie.Okrywajebłonakomórkowa,
awewnątrzznajdujesięcharakterystycznyzespółkurczliwychwłókien.Wyróżnia
sięwłóknaosioweiwłóknaobwodowe.Wektoplazmieupodstawykażdejwici
lubrzęskiznajdujesięciałkopodstawowezwanekinetosomem.
Odżywianie.Pierwotniakizbliżonedoorganizmówroślinnychodżywiająsię
samożywnie(autotroficznie),natomiasttypowozwierzęce—cudzożywnie(hetero-
troficznie).Osobnikizdolnedoodżywianiasiętotrofozoity.Osobnikigatunków
wolnożyjącychodżywiająsiębakteriami,drobniejszymiorganizmamizwierzęcymi
iglonami,pobierającjenazasadziefagocytozy,lubzwiązkamiwielkocząstecz-
kowymi,którepobierająnazasadziepinocytozy.Osobnikigatunkówpasożyt-
niczychzreguływchłaniająroztworysubstancjidrobnocząsteczkowychcałą
powierzchniąciała.
Fagocytozapoleganawciąganiupokarmuwrazzwodądocytoplazmy
wdowolnymmiejscukomórki(np.upełzaka)lubprzezspecjalniewykształcony
komórkowyotwórgębowy,czylicytostom(np.upantofelka).Wmiejscuzetknięcia
sięzpokarmem(np.bakteriami)błonakomórkowazagłębiasię,stopniowootacza
gowrazzpewnąilościąwodyiwreszcieoddzielasięodbłonykomórkowejjako
błonawodniczki(rys.1).Takpowstajewodniczkapokarmowa,czyliodżywcza,
którawrazzcytoplazmąkrążywkomórce.Wtymczasiedowodniczkiprzedostają
sięzcytoplazmyenzymytrawienne,powodującstopnioworozłożeniepokarmu,
którywchłaniacytoplazma.Zchwilągdycytoplazmawchłoniecałyrozłożony
pokarm,wodniczkizawierająceniestrawioneresztkizbliżająsiędopowierzchni
komórkiwdowolnymmiejscu(np.upełzaka)lubwokolicęspecjalnego
komórkowegootworuodbytowegozwanegocytopyge(np.upantofelka).Błona
wodniczkiłączysięponowniezbłonąkomórkową,aniestrawionypokarm
wypychanyjestnazewnątrz;wtensposóbwodniczkikończąswojączynność,
awięcsąonetworamiokresowymiiwystępujązregułyupierwotniakówwolno
żyjących.Pinocytozaprzebiegapodobnie,aletworząsięmniejszewodniczki
zwanepinocytalnymi,apoichzanikucałatreśćwodniczkiprzechodzido
cytoplazmy.Trofozoitypobierającezwiązkidrobnocząsteczkowenietworzą
wodniczek.
Substancjepokarmowewykorzystująpierwotniakibezpośredniowprocesach
przemianymateriilubgromadząjewcytoplazmiewpostacizwiązkówzapasowych
(np.glikogenu).
