Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Anatomia37
Ryc.44.Nefron–schemat.
1–arteriolawchodząca,2–arteriolawychodząca,3–ciał-
konerkowe(glomerulus),4–torebkaBowmana,5–kanalik
proksymalny(I.rzędu),6–pętlaHenlego,7–kanalikdys-
talny(II.rzędu),8–kanalikwyprowadzający(wgróżnych
autorów)
dostajesiędokanalikówkrętychI.rzędu(kanaliki
proksymalne),gdzienastępujeresorpcjapotrzebnych
organizmowizwiązków,takichjakglukozaiamino-
kwasy.Wnastępnymodcinku–pętliHenlego(ansa
nephroni)następujezagęszczeniemoczu,poprzezpo-
braniewody.Wostatnimodcinkunefronu(kanaliki
kręteII.rzędu–dystalne)powstajemoczostateczny.
Ssakipotrafiąbardzoskuteczniezatrzymywaćwodę
itylko1/100przefiltrowanejwodyjestwydalanajako
mocz.Moczssakówzawieraniewielkieilościkwasu
moczowego,alezatodużomocznika.
Utorbaczy,owadożernych,zającokształtnych
inietoperzynerkamabudowęjednopłatową,albo
kanalikizbiorczeuchodząjednąbrodawkądomied-
niczki.Uwaleni,płetwonogichiniedźwiedzinerki
mająbudowęgroniastą.Upozostałychssaków,mimo
żezewnętrzniebudowanerkijestjednolita,tojed-
nakskładasięzlicznychpłatów,zktórychkażdyma
swojąbrodawkęuchodzącąprzezkielichnerkowydo
miedniczki.Wtakiejbudowienerkiposzczególne
płatyokreślanesąjakopiramidynerkowe(piramides
renales)(ryc.45).
Układrozrodczy.Ssakisąrozdzielnopłciowe
izreguływykazująwyraźnydymorfizmpłciowy,któ-
ryprzejawiasięwróżnicachwielkości,ubarwieniu,
owłosieniuczyporożach.
Budowaukładurozrodczegoussakówjestwy-
raźniepowiązanazesposobemrozrodu,amianowi-
ciestekowcesąjajorodne,aTheria–żyworodne.
Dymorfizmwwielkościsamcanadsamicąwystępuje
np.uniektórychdrapieżnych,kopytnych,asytuacja
odwrotna,gdysamicajestwiększawystępujeunie-
którychwaleniczyhipopotama.Przykładyróżnic
wbarwachwystępująszczególniesilnienp.umałp.
Podobnieporożaspotykasięprzedewszystkim
usamców.
Ustekowców(Monotremata)ujściejelitakońco-
wego(jelitotylne–rectum)iujścieprzewodówmo-
czowo-płciowychwspólnietworząkloakę(ryc.46A).
Przewódgenitalnyjestparzysty,aobiemaciceucho-
dząoddzielniejakozatokaurogenitalna.Brakpo-
chwy.UTheriaodbytiprzewodymoczowo-płciowe
uchodząoddzielnie.Zwyjątkiemtenreków(Tenre-
cidae),bobraCastorzrzędugryzoniiszczekuszki
Ochotonazrzęduzajęczaków(Lagomorpha),uktó-
rychwystępujeDkloakawtórna”(Dpseudokloaka”–
połączenieukładuurogenitalnegozpokarmowym).
DKloakawtórna”powstałapoprzezredukcjękrocza
imożebyćzamykanaprzezwspólnysfinkter–zwie-
racz(musculussphincter)jakuszczekuszki,natomiast
utenrekówrectummaswójsfinkterzamykającyukład
pokarmowy.Ubobraotworyukładuurogenitalnego
ipokarmowegoleżątakbliskosiebie,żezamykane
sąprzezwspólnyfałdskórny.
Utorbaczyparzystemaciceotwierająsięwzatoce
waginalnej,zktórejrównieżparzystepochwy(didel-
phia)uchodządojednolitegoprzewoduurogenital-
nego(ryc.46B).Odpowiedniodoparzystychpochew
występujerozdwojenieżołędzipenisa.
Wukładzierozrodczymsamcawyróżniasięnastę-
pująceodcinki:parzystejądra,najądrza,nasieniowo-
dyinarządkopulacyjny(ryc.47).Gruczołamidodat-
kowymisą:gruczołkrokowy(prostata),pęcherzyki
nasienneigruczołyopuszkowo-cewkowe.
Jądra(testes)ustekowcówiniektórychgrupłożys-
kowców(szczerbaków,waleni,trąbowców,góral-
ków,syreniniektórychowadożernych)leżąwjamie
brzusznej(testicondia),alenajczęściejjądraznajdują
sięwworkachmosznowychprzezcałyczasbądźokre-
sowo,doktórychprzedostająsięspecjalnymikanała-
mi(descensustesticulorum).Okresowezstępowanieją-
derdomosznywystępujewokresierozroduutakich
grupjakmrówniki,uwielugryzoni,owadożernych
inietoperzy.
