Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Bajkaantyczna.Kwestianazwyicharakterystykigatunkuwstarożytnejteoriiretorycznej
21
II.Terminyłacińskie
1)fabula
Najpopularniejszywliteraturzełacińskiejterminokreślającybajkętakże
zwracauwagęnazwiązekzmówieniem,opowiadaniem,relacjonowaniem13.
ZauważatoIzydor(Etymologiae140,1):
Fabulaspoetaeafandonominaverunt,quianonsuntresfactae,sedtantumloquendofictae.
[Poecinazwalibajkiodmówienia,ponieważniesąrzeczamiprawdziwymi,aletylko
zmyślonymiwmowie].
Równieżtutaj,podobniejakwterminologiigreckiej,mamyoboksiebiedwa
czasownikioznaczającemówienie:fororazloquor.Określeniemfabulaposłu-
gujesięCyceron(Departitioneoratoria40,8;DeinventioneI27),autorRheto-
ricaadHerennium(I10),Fortunatianus(ArsrhetoricaII23),Pryscjan(Praeex-
ercitamenta,defabula),Izydor(EtymologiaeI40,1).
2)fabella
TakiezdrobnienieodsłowafabulamożnaspotkaćuKwintyliana(Institutio
oratoriaI9,2;V11,19).Goliaszinterpretowałjejakopogardliweokreślenie
użyteprzezrzymskiegoretorawodniesieniudobajeczek-utworów,którepo-
dobająsięludziomprostyminiewykształconym(1957:13).Tymsamymobjaśnił
przeznaczeniebajkiinajważniejszychadresatów.
3)apologus/apologatio
Fortunatianus(ArsrhetoricaII23)nazywaAesopifabulaemianemapologi,
terminemwywodzącymsięzjęzykagreckiego,któryniepojawiłsięwdzie-
łachretorówgreckichwtakimznaczeniu.Jednaknajwyraźniejmusiałwzo-
rowaćsięnainnymopracowaniu,skoropisze:nadduntquidametapologos,
utsuntAesopifabulae”(nniektórzydodająteżapologi,jaknaprzykładbajki
Ezopowe”).Wedługsłownikaterminówliterackichapologjestformąblisko
spokrewnionązbajkąiprzypowieścią;częstojestznimiutożsamiany(zob.
Słownikł1988,hasłoapolog).ByćmożewzoremdlaFortunatianusabyłtrak-
tatKwintyliana,którypodaje(V11,20)nazwygreckie:σi?V05,Ai,σω/πEi05A0/
Y05,^i;UK0\
5A0/Y05,orazodpowiednikłaciński:apologatio,bynajmniejnie-
pochodzącyodwymienionychnazwgreckich,niemniejmającyswojeźródło
wjęzykugreckim.Kwintylianzaznaczazarazem,iżtermintennieprzyjąłsię
dopowszechnegoużytku,stądteżquidam[niektórzy]uniegoiuFortunatia-
nusa.Wydajesięjednakbardziejprawdopodobne,żeautorczytałkrótkitraktat
SwetoniuszaDegrammaticisetrhetoribus,któryomawiającstosowanemetody
ćwiczeńretorycznych,piszemiędzyinnymi:
13
Pochodziodczasownikafor,faris,fatussum,zob.Dictionnaireł1994,s.v.for,faris,
fatussum,fari.
