Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24OlgaBartosiewicz
z1919rokuwkraczaFondanenanajważniejsządrogęswojejtwórczości,dro-
gęegzystencjalizmuzakorzenionegowjudaizmie.Pozostałaonanajbardziej
charakterystycznącechąjegopisarstwa,staleobecnąwpoezji,prozie,esejach
filozoficznych.
***
Fundoianujestbezspornieszczególnymprzedstawicielemparadygmatuwyklu-
czonegointelektualistyżydowskiegowkulturzerumuńskiej,doktóregonależą
równieżtacytwórcy,jakTristanTzara(poetaieseista,inicjatordadaizmu),
IonVinea(poeta,któregotwórczośćoscylujepomiędzysymbolizmemaeks-
tremalnymieksperymentamiawangardowymi;wlatach1922-1932redaktorna-
czelnyjednegoznajbardziejwpływowychrumuńskichpismawangardowych-
nContimporanul”(Współczesność),utrzymującegokontaktyzawangardązcałej
Europy),MarcelIancu(malarziarchitektmodernistyczny,któregowielepro-
jektówzrealizowanowBukareszcie,apojegoemigracjirównieżwTelAwi-
wie),IlarieVoronca(poeta,inicjatorintegralizmu,czyliopartejnakonstruk-
tywizmiepróbysyntezywszystkichkierunkówawangardowych),SaşaPană
(po-eta,eseista,prozaikipublicysta,wlatach1928-1932kierującypismem
nUnu”[Jeden]osurrealistycznymprofilu),VictorBrauner(malarzsurrea-
listyczny),MaxHermanMaxyorazArthurSegal(malarzeawangardowi,
wBerlinieczłonkowiesłynnejekspresjonistycznejNovembergruppe).Para-
dygmattenmożemyscharakteryzowaćpoprzezkonfliktpomiędzyperyferią,
jakąbezwątpieniabyłsztetl,atradycjonalistycznym,pronarodowymzwrotem
wówczesnejmain-streamowejkulturzerumuńskiej.Świadomośćprzynależ-
nościdoperyferiiprzypominaławśródantysemickiejwiększościociążącej
tożsamościetnicznejizachęcaładoucieczkiwbezpieczną,ponadnarodową,
awangardowąprzestrzeńtwórczą.PaulCernat,badaczrumuńskiejawangar-
dy,podajehipotezęściślezwiązanązestaleobecnymwkulturzerumuńskiej
kompleksemperyferyjności.Wedługkrytykakomplekstenjestbezsprzecznie
determinującymimpulsem,któryzradzapotrzebęucieczkizngetta”kusztu-
cemiędzynarodowej,uwalniającejiwyzwalającej,przeciwstawionejetnocen-
trycznemukanonowikulturalnemuodczuwanemujakouciążliwyipotencjalnie
ksenofobiczny(Cernat2007:34).Fundoianujakojedynyniezdajesięofiarą
tegonapięcia,jakukazujewcześniejomówionytekstojudaizmieihelleni-
zmie,bezżadnychkompleksówstawiałonjidiszkeitzamodelegzystencjal-
ny.Mimowszystkostajesięofiarąwykluczeniazewzględunapochodzenie
etniczne,czymjegotwórczość,naszymzdaniem,pokutujedodzisiaj.Słabe
rozpoznaniedziełaFundoianuwrumuńskiejliteraturzekrytycznejmożewy-
nikaćzarównozjegowczesnejemigracjidoParyża,jakizpraktycznienieist-
niejącejwnowoczesnymdyskursierumuńskimkategoriipamięciidoświad-
czenia;stądniewielkaliczbaopracowańpoświęconychżydowskiejhistorii
kulturynaterenachRumunii.Ponadtonienależyzapominać,iżtowłaśnie
