Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
JakPlatonuczyłhumanistóweuropejskich
poznawaćprawdę.
SłowoodRedaktoraNaukowego
OdczasówHomera(VIIIw.przedChr.)poznawanie,dążeniedoprawdy,razpo
razpojawiasięwtekstachliterackichjakostałatęsknotaczłowieka.Natchnio-
nympoetom,wróżbitom,uczestnikomwtajemniczonymwmisteriaprzyznawa-
noprawodopoznawaniaprawdyijejgłoszenia1.
Powszechniejednakprzyjmujesię,żenaukazawdzięczaswójpoczątekjoń-
skimfilozofomprzyrody(VIw.przedChr.),którzypostawiliaktualnedodziś
pytanie:skądsiębierzeświat,jakajestjegogeneza?Ipróbowalidaćnanie
odpowiedziuporządkowane,udowodnioneracjonalnąanaliząobserwowanych
prawprzyrody,czyliopierającesięnienanatchnieniu,nainterpretacjachmi-
tycznych,alenarozumnym,logicznympostępowaniubadawczym.Jużnietyl-
kointeresowałyichumiejętności,którezawszemającharakterpraktyczny,ale
prawdasamawsobie2.
Świadomośćwielkościiznaczeniaprawdyorazdrógjejpoznaniarozbudził
Parmenides(ok.540-470),któregonietylezainteresowałświatzewnętrzny,
ilesamomyślenieoświecie.ByłautorempoematufilozoficznegoOprawdzie
imniemaniu,zktóregozachowanychmamyponad150wierszy!Boginispra-
wiedliwościDikeprowadzigodopoznanianobliczaPrawdy”(Alétheia).Poeta-
-filozofwprowadzapojęciedrogi(hehodós),którąnależydoNiejiść.Uświa-
damiawszystkimwtensposób,jaknależyrozumiećpojęciealétheia.Otóż
zpunktuwidzeniaetymologicznegowyraztenskładasięzdwóchdlanasistot-
nychjednosteksemantycznych:za(takzwanealfaprivativum),oznaczającego
1
Bardziejszczegółoweomówieniecałościproblemupor.KazimierzKorus,2011,Due
stradeperconoscerelaverità,nClassicaCracoviensia”,t.14,s.183-193.
2
Zapierwszegoiprzeztonajbardziejznanegoracjonalnegoposzukiwaczaprawdyucho-
dziTaleszMiletu(napółlegendarny,jeżeliżył,tonaprzełomieVIIiVIw.lubnie-
codokładniejok.625-545),którynapostawionepytanieopoczątkiświatajasnood-
powiedział,żewszystkojestzwodyizwodypowstało.Poteminnifilozofowie(np.
Anaksymander,Anaksymenes,Heraklit)wskazywaliwprawdzienaodmiennepoczątki
wszechrzeczy(bytu),alezawszepostępowaliwdociekaniuprawdyracjonalnie,rozumo-
wo,dowodzeniemianalizą.
