Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8KazimierzKorus
‘nie’-jaknaprzykładwjęzykupolskim:politycznyia-polityczny-orazzpier-
wiastkaleth,lath,któryoznacza‘zakrywać,zasłaniać’(por.np.słynnezawoła-
nieEpikura:láthebiósas-nżyjwukryciu”).Tłumaczączatemtenwyrazdo-
słownie,leczopisowo,powiemy,żepojęciealétheiaoznacza‘mówienieniedla
tego,cozakryte’,lub‘odsłanianietego,cozakryte’.Terazjużlepiejrozumiemy
aforyzmHeraklita,którypowiedział,żennaturalubisięukrywać”3.Zadaniem
miłośnikówmądrości-atakprzecieżnazywanofilozofów-jestwięcodkry-
wanietego,cowprzyrodziezakryte.StąduParmenidesapojawiasiępojęcie
drogi,naktórejmożemysięznaleźćtylkowtedy,jeżelibędziemyposługiwaćsię
rozumem(lógo,dativusodlógos),aniemniemaniem(dóksa,dativusoddóksa)
czyzmysłami.Sądzę,żemożemyjeszczedodaćitakieuzupełnieniejegomy-
śli:człowiekzdrugimczłowiekiemmożesięspotkaćtylkonadrodzeprawdy,
natomiastnadrodzemniemanianajczęściejjestosamotniony,choćprzebywa
wśródludzi.
ZdaniemPlatonapoety-filozofa,twórcymiędzyinnymipięknegoigłęboko
poruszającegopodziśdzieńpokoleniaEuropejczykówdialoguFedon,myśle-
niefilozoficzneidochodzeniedoprawdyjestnietylkokwestiąnatchnienia,
aleosobistejwizytybogawduszymędrca(69D):nwedlemojegozdaniabóg
nawiedzanieinnych,tylkotych,którzymądrośćukochalijaknależy”(przekład
teniinnychDialogówPlatonapióraWładysławaWitwickiego).Poetastajesię
turównocześniefilozofemiustalawarunkitakiejwizyty,boniewystarczyje-
dyniekochaćmądrość.Miłośćmądrościwołaoczysteżyciefilozofa,pełnedy-
stansuwobecwszystkiego,cocielesne,ziemskieiludzkie.Panowanienadsobą
(enkráteia)jestpierwszymstopniemprzymuszeniaciaładowyzwoleniaducha
irozumu.Tylkowyzwolonyrozummożepoznaćdrogędoświataideipiękna,
dobra,sprawiedliwości4.
Wyższymstopniempracynadsobąjestsofrosýne,czylimądrepanowanie
nadwłasnymciałemiduszą,toznaczyświadome,pełnetęsknotyzaświatem
doskonałympozostawieniecielesności,żądzywładzyczybogactwadalekoza
sobąiotwarcieswejduszynaponadrozumowepoznanieprawdy.Tujużzaczy-
nająsięmisteria,wtajemniczenie,któregoefektemjestipoznanie,iszczęście5.
Prawdaoboguosiąganajestekstatycznie,jakwmisteriach,irównasięprze-
żywaniuszczęściatu,natejziemi.Platonrozumowałtak:Człowiekjestistotą
duchową.Bóstwoteż.Duchniezależnieodtego,czymaciało,czynie,może
3
Fragm.10[123],wyd.HermannDiels,1906,DieFragmentederVorsokratiker,tłum.
WładysławHeinrich,wyd.2,Berlin,[w:]WładysławHeinrich,1914,Filozofiagrecka
doPlatona,Warszawa,s.92.
4
Por.HerwigGörgemanns,1994,Platon,Heidelberg,s.87in.
5
OmisteryjnymcharakterzefilozofowaniaPlatona,któryużywałwręczjęzykamiste-
riów,mamybogatąliteraturęprzedmiotu,tuzwróćmyuwagęnadwieprace:Édouard
desPlaces,1981,Platonetlalanguedesmystères,[w:]ÉtudesPlatoniciennes,Leiden,
s.83-98;ChristophRiedweg,MysterienterminologiebeiPlato,PhilonundKlemensvon
Alexandrien,Berlin1987.
