Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20g1.Kategoriaemocjiwhistoriifilozofii
ZnaczniewięcejanalizemocjiznajdujemywRetoryce.DlaArystotelesaretoryka
wiążesięściślezdialektyką(aleteżzinnymidyscyplinami,zwłaszczaetyką
ipoetyką).Przedmiotemobujestskuteczneprzekonywanieinnych,aściślerzecz
biorąc–podważanielubudowadnianiejakiegośsądu.Retorykarozwijaflumiejęt-
nośćmetodycznegoodkrywaniatego,cowodniesieniudokażdegoprzedmiotu
możebyćprzekonywające”(Arystoteles2001:1356a).Nasiłęprzekonywaniamają
wpływróżneśrodki.Sąto:1)charaktermówcy–jegowiarygodność(aspekt
etyczny),2)oddziaływanienasłuchacza(aspektperswazyjny,emocjonalny)
i3)jakośćrozumowań–wiarygodnośćprzesłanekzawartychwmowie(aspekt
logiczny).Zperspektywytematutejpracynajważniejszyjestpunktdrugi,który
odkrywaprzednamiszczególnąrolęemocjiwprocesiemotywującymdodziałania.
Wypowiedzizabarwioneemocjonalniewywierająwpływnasądyidecyzje
odbiorców:flWiarygodnośćuzależnionąodnastawieniasłuchaczyosiągasię
wówczas,gdymowapowodujeichwzruszenie.Inneprzecieżwydajemyorzeczenia,
gdyjesteśmyzasmuceni,niżkiedysięcieszymy,inne–nastawieniprzyjaźnieniż
usposobieniwrogo”(Arystoteles2001:1356a)
9
.
KwestiaemocjiobecnajestrównieżwPoetyce.WprzeciwieństwiedoPlatona
Arystotelesceniłartystówipoetóworazichtwórczość,któraoddziałujetakżena
sferęafektywnąodbiorców.Zanajbardziejdoniosłąemocjonalnieuznałmuzykę.
Najwięcejjednakuwagiwswoichrozważaniachnatemattwórczościisztuki
Stagirytapoświęciłtragedii.Tragediatonaśladowczeprzedstawieniepoważnej
akcjiwformiedramatycznej.Celemtragediijestflwzbudzenielitościitrwogi”,co
powinnodoprowadzićodbiorcówdooczyszczenia(katharsis).Dokładniejednaknie
wiadomo,jakicharaktermaowooczyszczenie,religijny(przemianaekstatyczna),
etyczny(przemianamoralna),psychologiczno-terapeutyczny(psychiczneuporząd-
kowanie),estetyczny(doznanieestetyczne)czyjeszczejakiśinny(lubmoże
stanowićmaswoistepołączeniekilkutychelementów).Dokładnieniewiadomo
też,colubktomabyćpodmiotemtegooczyszczenia.Wedługjednejzmożliwych
interpretacjioczyszczeniuulecmająprzeżyciaodbiorców,cowrezultacie
prowadzićpowinnodoprzemianyosobowościowej(natentematzob.Oatley,
Jenkins2005:17–18;Sosnowski2011).
WFizjognomiceArystotelesbadałzmiany,jakiemogązachodzićwciele,
wzachowaniuiwyglądzieistotżyjących.Głównymproblememfizjognomikijestto,
czyusposobienieicharakterczłowieka(izwierząt)wjakimśstopniuzależąod
zmiancielesnychorazczyichcharaktermożebyćokreślonynapodstawiewyglądu
9
NatematroliemocjiwmodeluracjonalnościArystotelesaorazroliemocjiwpolityceiprawie
(emocjijakoważnegoelementumądrościsądowniczej),wkontekściejegoEtykinikomachejskiej,Polityki
iRetorykizob.Huppes-Cluysenaer,Coelho2018.
