Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
JacekBaluch
•
Zasadasamizdatu
Wgrudniowymnumerzeczeskiegomiesięcznika„Lidovénoviny”,któryukazał
siępamiętnegoroku1989,wydawanymwcześniejwobiegunieoficjalnym,znaj-
dujemynapierwszejstroniekrótkąglosęzatytułowanąGoodbyesamizdatipodpi-
saną–VáclavHavel.Glosadatowanajest13grudnia1989;dwatygodniepóźniej
–dokładnie29grudnia–jejautorzostałwybranyprezydentemCzechosłowacji.
Wtekścietym,liczącymwrazzpodpisemzaledwietrzynaścielinijek,Havel
ogłaszałkoniecerysamizdatu,świadomtego,żepolityczneprzemianyostatnich
tygodniowegorokuoznaczająmiędzyinnymi–alenajednymzpierwszych
miejsc–odzyskaniewolnościsłowa.Wręczsymbolicznybyłtytuł:połączeniean-
gielskiegogoodbyezrusycyzmemsamizdat.ObatesłowaprzedzieliłHavelcha-
rakterystycznymdlasiebieserduszkiem,którestałosięczęściąjegopodpisupo
aksamitnejrewolucji.
Zperspektywycorazodleglejszej,przeszłodwudziestujużlat1,możnapo-
wiedzieć,żeepokasamizdatuskończyłasięwrazzupadkiemtotalitaryzmuiże
dołączyłdotegoistotnyczynnikcywilizacyjny:zastąpieniemaszynydopisania
komputerem,powszechnydostępdokserografuifaksu,istnieniee-mailuigwał-
townyrozrostInternetu,komunikacjipoprzezinternetoweforairóżnegorodzaju
blogi,atakżepoprzeztelefoniękomórkowąiSMS-y–wszystkietefaktyspowo-
dowały,żeczassamizdatu,nawetjeślipozostajejeszczewżywejpamięcipokoleń
dojrzałych,wydajesięepokąodległąiarchaiczną,aówczesnedrukistająsięcoraz
bardziejraczejpamiątkaminiżdokumentami.
Koniecepokisamizdatumożnawięcwyznaczyćzdużądokładnością:kończy
sięonawmomencie,kiedyznikapaństwowymonopolwydawniczy,poligraficzny
ikolportażowyorazprzestajedziałaćcenzuraprewencyjna.
Pewnewątpliwościpowstająnatomiastwówczas,gdypragniemyustanowić
równieścisłądatępoczątkowątegozjawiska.Niektórzybadaczerzutująwstecz
1TeksttenbyłpierwotniewygłoszonynaXIIKongresieslawistówwKrakowie,w1997roku,
aleniebyłdotądnigdziepublikowany.Jegoperspektywaczasowauległaodtegomomentu„podwo-
jeniu”...Uznałem,żetomjubileuszowypaniprofesorMariiBobrownickiejjestdobrymmiejscem
dlajegoprzypomnienia.Jesttodlamnietekstważny,ponieważopisujeistotęsamizdatuwmoim
rozumieniufilologa,slawistymającegonauwadzeperspektywępolską,czeskąirosyjską,atakże
aktywnegoswegoczasuuczestnikasamizdatowegoobieguliteratury.
