Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Stwierdzenie,żeTomaszBoleyn,aponimtakżejegodzieciwybrałykarierędworską,mazatemdużogłębszeznaczenie,niżbysięmogłowydawać.Oznacza
tobowiem,żeobraliścieżkęwładzy,sławyipieniędzy.Trudnojednakpowiedzieć,czybyłatorównieżścieżkachwały.Większośćhistorykówjestzdania,żeojciecAnny
uosabiałwszystko,conakrólewskimdworzenajgorsze.SurowestwierdzenieP.W.Sergeanta,że„próbaobronySirTomaszajestzoczywistychwzględówskazana
naporażkę”,możesięwydawaćwpełniuzasadnione,mówimywszakoczłowieku,którynastarośćwepchnął–aprzynajmniejtaktowygląda–kolejnodwieswojecórki
dokrólewskiegołoża9.NiemniejsłusznajestteżocenaFriedmanna,wedlektórejBoleynjawisięjako„bezwzględnyichciwy”10.Jesienią1536roku,gdywkrólewskim
skarbcuzabrakłopieniędzynawalkęzbuntownikamizpółnocy,Henrykabardzorozbawiłaopowieśćotym,jakCromwellzwróciłsiędoBoleynazprośbąoużyczenie
większejsumy:
„JegoMiłościwośćbardzowesółopowiedziałhistorięopewnymsłudzekrólaEdwarda,ajegodziadku,którygokiedyśpoprosiłodarz1000dębów,choćmiałnadziejęotrzymaćjedynie20.Ufazatem,żeWasza
prośbadolordaWiltshireGraceoużyczeniemu500funtówjesttakwielkatylkoztegowzględu,bytymwiększezrobićnanimwrażenie”11.
Równiepewnajesttakżepanującawówczasopinia,żeTomasz„postąpiraczejwedlewłasnegointeresuniżzjakichkolwiekinnychpobudek”12,coznakomicie
ilustrujehistoriajegopowrotuzambasadywHiszpaniiw1523roku.PodczaspodróżytowarzyszyłmuwówczasważnyposłannikKarolaV.Gdyjednakdotarli
doLondynu,Tomaszporzuciłtowarzyszaizostawiłwzupełnieobcymdlaniegomieście,każącsamemuposzukaćsobienoclegu13.
Dwóridworzanieistnielinaturalnieodniepamiętnychczasów,zaśfunkcjonującawEuropieZachodniejżywatradycjakomentowaniahistoriidawnojużorzekła,
żedworzanintosamolubnypochlebca,adwórkrólewskitosiedliskodiabłanaziemi14.Nietylkobezprzeszkódoddawanosiętamśmiertelnymgrzechomlenistwa,
obżarstwaczynieczystości,aletakże–jeślidworzaninchciałswąpozycjęutrzymaćnadłużej–musiałygocechowaćpozostałeczterygrzechy,awięc:pycha,chciwość,
zazdrośćigniew.Dotegodochodziłyjeszczefałsz,pochlebstwoisłużalczość.Wpogonizabogactwem,władząisławą,któremogłyprzyjśćwrazzudanąkarierą
nakrólewskimdworze,ściągałynańniezliczonerzeszemłodychmężczyznikobietszukającychswojegoszczęścia.Cenąsukcesubyłajednakichuczciwość,moralność,
zdrowie,spokójduchaiszacunekdosamegosiebie.NiezwyklewymownymtegoprzykłademsąliścikimiłosnewymienianeprzezHenrykaVIIIiAnnęBoleynpodczas
porannejmszywkaplicykrólewskiej.PisalidosiebiewiluminowanejKsiędzeGodzinijestcośwysoceniestosownegowzdaniu,którekrólnapisałtużpodminiaturą
zakrwawionegoChrystusaBoleściwego:
„Jeśliwswychmodlitwachwspominaszomejmiłościrównieżarliwie,jakcięuwielbiam,niezostanęzapomniany,gdyżnależędociebie.
TwójnazawszeHenryk”
Annaodpisała:
„Każdegodniadowódbędęcidawać,
Żeśmiumiłowanyiżemdlaciebiełaskawa”.
Iabyuczynićswesłowajeszczebardziejwymownymi,naichzilustrowaniewybrałaobrazZwiastowaniazaniołem,któryobwieszczaDziewicyMaryi,żepowije
Syna15.
Patrzącztejperspektywynadwórkrólewski,jawisięonjakomolochpochłaniającydobrychludziwrazzciałemiduszą,apotemwypluwającycuchnącąchmarę
pasożytów–wśródnichAnnę–przyczyniającsiętymsamymdozepsuciacałegospołeczeństwa.Zdrugiejjednakstronyziemiańskiejszlachcie,zktórejwywodzilisię
dworzanie,nawetzwyczajnaposługanadworzemogłasięwydawaćzajęciemprawdziwiezaszczytnymichwalebnym.Zgodniezrycerskimetosem,którywtamtym
czasienadalbyłbardzożywy,służbęuszlachetniałarangaosoby,którejsięposługiwało.Wybierającprzykładekstremalny,osobąnajbardziejwpływowąnadworze
Henrykabyłten,którypiastowałstanowiskonajbliższekrólowi.Będącjegogroomofthestool(dosł.szambelanstolcowy–przyp.tłum.),ażdośmiercikrólaposiadał
tytułrycerskiibyłczłonkiemtajnejkomnaty.Dojegoobowiązkównależałoasystowaniekrólowiwjegonaturalnychczynnościachfizjologicznychisłużeniemu,gdy
wstawałzkrólewskiegosedesupokojowego.
Apologecimoglibyuznać,żedworzancechowałowyjątkowewręczpoczuciemoralności.Właśniedlatego,żedwórbyłśrodowiskiemskrajniekorupcjogennym,
niezwykleważnebyło,abywotoczeniumonarchyznajdowalisięludziehonoru,którzybędąwładcyudzielaćwyłączniedobrychrad.W1536roku,podczaspowstania
napółnocy,jakiewybuchłownastępstwieprzewrotupolitycznego,którykosztowałAnnężycie,jedenzjejwrogów,SirThomasTempest,udzieliłbuntownikomlekcji
historii:
„Koniecznejest,abywjegoradziezasiadaliludziecnotliwi,którymnaserculeżydobrowspólnoty(…),tylkotacybędąwstaniewyżejcenićwspólnotęniżprzychylnośćswegomonarchy(…).Każdy,ktowtym
szlachetnymduchuprzeczytakronikiEdwardaIIzrozumie,jakwielkiezagrożeniestanowilidlaniegoPiersdeGaveston,Spenserowieiimpodobnidoradcy,a(…)RyszardIIzasłuchanieradtakichosóbzostał
zdetronizowany”16.
Tylkodoradcaprawdziwiecnotliwymógłsięoprzećkorupcjinakrólewskimdworzeitymsamymprzyczynićsiędotego,abyrządymonarchybyłyrównieszlachetne.
Takiemyśleniedoskonalewspółgrałoznowym,świeckimprądemintelektualnym,którynazywamyrenesansowymhumanizmem.Skorowładcauosabiał
społeczeństwo,służeniemupozwalałonanajpełniejszezastosowaniefilozofiimoralnejzaczerpniętejzhumanistycznychstudiówliteraturyklasycznej.Jakzauważył
TomaszMoruswdzieleUtopia:„Jeślibyktośpoczułsiępowołanyiwsercuswymodnalazłchęćtowarzyszeniakrólewskiemudworowi,powinienswymiradami
wnajwyższejmierzewspomagaćipowiększaćdobrowspólne.Tobowiemstanowijedynycelpracykogośtakiego,toznaczypracyczłowiekazacnego”17.Niemniej
ważnebyłycechycharakteruwpajaneówczesnymprzezhumanistycznychedukatorów:inspirującamowa,wywierającewrażeniewyglądimaniery,sukcesyosobisteoraz
sprezzatura–owazjawiskowość,łączącanonszalanckąswobodębyciazsavoirfaire,czyliogładą.Właśnietegopotrzebowałdworzanin,abymócprzyciągaćuwagę
monarchyiskutecznierealizowaćswójcelbycia„królewskimmentorem”.ZaangażowaniewsłużbępublicznąsamegoMorusaniebyło,jaksięniekiedysugeruje,
zaprzeczeniemideałomhumanizmu,awręczprzeciwnie–byłoichspełnieniem.
Postawywobecdworuidworzanbyłyzatemniejednoznaczne.SamMorusmiałpełnąświadomość,żewrealiachrenesansowegodworukompromisbyłszczytemtego,
oczymmogłamarzyćosobaceniącamoralnośćiuczciwość18.Jegowłasnakarierapokazała,jakietotrudne,choćtensamproblemprzebijazwierszyinnegodworzanina
–SirTomaszaWyatta,któregożyciemiałosięspleśćzżyciemAnnyBoleyniktórydoświadczyłtychwewnętrznychrozterekmożliwienajgłębiej.Tomaszurodziłsię
około1503roku,aponieważjegoojciecspędziłnakrólewskimdworzecałeswojeżycie,onrównieżpojawiłsiętamniedługopoukończeniudziesięciulat.Według
niektórych,wlatach20.XVIwiekuzostałkochankiemAnny.Potem,nielicząckilkuzagranicznychurzędówiokresówspędzonychwTowerlubwareszciedomowym,
resztężyciaprzebyłwkrólewskichkomnatach19.Szczególniewymownesąjegosatyry.Dwieznichzaadresowanodo„najdroższegoJohnaPoyntza”,mniejszejrangi
dworzanina,którywpewnymmomenciebyłczłonkiemsłużbysamejAnny,atrzeciądokuzynaAnny,FranciszkaBryana,jednejznajbardziejwpływowychosób
nadworze.Wpierwszej,napisanejprawdopodobniew1536roku,wkrótcepoopuszczeniuTower,gdziezostałuwięzionyjakosojusznikAnny,Wyattostrokrytykuje
nieszczerość,hańbęipogardędlawiernościwłasnymzasadom,którewarunkująpowodzenienakrólewskimdworze,awszczególnościmoralnąobłudę,jakiejodniego
żądano:
„Ztegonic,comówią,mnienieprzekonuje,
Umysłmójniesfornytegoniepojmuje,
Tozaśnajbardziej,żeoszustwosięchwali,
Byledozaszczytówdojśćnajegofali.
