Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2.Stosunkidemograficzne
45
kierowanibylidowarszawskichszpitalilubdoszpitalazakaźnegowKałuszynie.
WMińskuznajdowałsiętylkondomizolacyjny”dlachorychnatęchorobę,stojący
przyul.Widok.Oczyszczanieidezynfekcjazaśodbywałysięwmiejskiejłaźni
141
.
Wcelachprofilaktycznych,mającnawzględziedobrodzieci,w1916r.wprowa-
dzonorównieżobowiązkoweszczepieniaprzeciwkoospie.Listyzaszczepionychna
tęzakaźnąchorobęwskazują,żepodlegałyimnarównidziecipolskieiżydowskie142.
Wzrostzachorowalnościnachorobyzakaźnezmusiłwładzedoprzedsięwzięcia
wielkiejakcjipropagandowejnarzeczhigienyżycia.Wmieściepojawiłysięplakaty
iulotkiinstruujące,jakzmniejszyćryzykozachorowalnościnachorobyzakaźne143.
Powołanodożyciatakżekomisjesanitarne,polskieiżydowskie,którekontrolowały
stanhigieniczno-sanitarnymiasta
144
.Ichskutecznośćbyłazapewneznikoma.Wedle
danych,któresporządzałomiasto,dotyczącychludnościżydowskiej,w1917r.
zmarło204Żydów,podczasgdyw1913r.liczbaofiarwśródtejmniejszościwyno-
siłatylko46osób.Spośródtejliczbyzgonóww1917r.31%stanowiłydzieci
145
.Cha-
rakterystyczne,żewłoniespołecznościżydowskiejnafaliporządkówsanitarnych
wykształtowałysię2frakcje.Jedni,reprezentującynowoczesnymodelżydostwa,
główniewąskagrupaelity,usilniestaralisięprzestrzegaćprzepisówizarządzeń
niemieckich,drudzyzaś,znacznieliczniejsitradycyjniŻydzi,całkowiciedezawu-
owalipotrzebęzaprowadzaniaczystości.Postawytekonfrontowałysię,przekształ-
cającwwojnęświatopoglądową.Wtleakcjisanitarnejodbywałysiębowiemwalki
onowegorabinamiędzychasydamianpostępowcami”146.Metodamiwalkizorto-
doksją,jakiestosowałymiejscowennowoczesne”elity,byłymiędzyinnymidonosy
dowładz.Wjednymznichmiejscowyfelczer,SzymonGoldman,zlokalizowałnp.
źródłopotencjalnejnepidemii”przyul.Karczewskiej.Napisał:
Natejżeulicymieszczysiędommodlitwy(bóźnica),któratrzymanajestwstrasznemnie-
porządku.Otóż;podłoga,sufitiścianybrudnesą,nastołachiławkachpełnokurzu(rzadko
kiedykurzjestścierany).Ustęprównieżjestzanieczyszczony.Niepatrzącnamojeniejedno-
krotnenapominanieozrobieniuporządku,niezwracająwcaleuwagi147.
Namarginesierozważańnatematzmianwarunkówżycia,jakiedokonałysię
podczaspierwszejwojnyświatowej,wartowspomnieć,iżnaskutekpolitycznych
141APW/OO,AMM,sygn.33,k.134,k.229,k.242.
142Tamże,sygn.18,k.16-22.
143Tamże,sygn.33,k.19.
144Tamże,sygn.37,k.5.
145Tamże,sygn.39,k.14.Brakadekwatnychdanychnatematśmiertelnościwśródludności
polskiej.
146B.Gładyś,MińskMazowiecki.ZdziejówspołecznościżydowskiejwMińskuMazowieckim,
Warszawa2007,s.7-8.
147APW/OO,AMM,sygn.33,k.69.
