Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
9
irozwodów).Powstawałyonewrabinatachpo1835r.,kiedyrosyjskaadmi-
nistracjastarałasięnadzorowaćksięgimetrykalne.
HistorykzajmującysiędziejamiŻydówwpaństwierosyjskimwinienzdawać
sobiesprawęztego,żeobraz,jakirysujesięprzyanalizieźródełwytworzonych
przezadministracjęrosyjską,dotyczynatymobszarzetylkoczęściowoświata
żydowskiego,pełnegokomplikacjiizagrożeń.Przezdziesięcioleciasporopo-
stanowieńprawnychdotyczącychŻydówbyłoniespójnych.Czasamiwzajemnie
sięwykluczały.Sytuacjatakanieutrudniałaadministracjiprocedowania.Dawała
jejmożliwośćwłasnychinterpretacjiliteryprawa,częstosprzyjałaokazjidonad-
użyćwformiekorupcji.
PowoływanowieleodrębnychinstytucjidozajmowaniasięŻydami.Mini-
strowieisenattworzyliróżnekomitetyikomisje,którepozostawiłyposobie
materiałaktowy
13
.Analizującniektórezestawieniastatystyczneispisypo-
wszechne,możnanawetwyciągnąćwniosek,żezarównoinstytucjegmin
żydowskich,jakiurzędnicywnichdziałającyniebylizainteresowaniukazy-
waniemdokładnychdanychodnośniestanuliczbowegoludności,zatrudnienia,
wieku,płci.Zdawalisobiebowiemsprawę,żewszystkieteraporty,wiadomości
ispisyniesłużyłyim.Cowięcej,byliprzekonani,żecałatadziałalnośćmoże
miećdlanichniepożądaneimplikacje.
CentralneinstytucjeadministracjirosyjskiejzajmowałysięsprawamiŻydów
jakowyodrębnionejprawniezbiorowościzcałościpoddanych(np.Komitety
Statystyczne).Ważnąinstancjąodwoławcząwguberniachbiałoruskichbyły
kancelariegubernatorówcywilnychigenerałów-gubernatorów.Wśródzespołu
aktkancelariigenerała-gubernatorasmoleńskiego,witebskiegoimohylewskiego
orazgenerała-gubernatorawileńskiegoznajdujesięwieleaktdotyczącychŻydów
naBiałorusi
14
.DotejinstytucjiŻydziwysyłalipisma,którehistorykowidają
13
WcałymImperiumRosyjskimŻydówobowiązywałyprawa,różniącesięodprawdla
innychjegoobywateli.Najwyższewładzepaństwowepowoływałyzeswegogronakomitety
wcelurozpatrzeniaprawoŻydach.Szczególnieczęstopowoływanotakiekomitetywpo-
czątkowychdziesięcioleciachpanowaniaRosjiwtzw.ZachodnimKraju.Pierwszymbyłko-
mitetz1802r.,zwanyKomitetemdlazebraniainformacjiosytuacjiŻydów,aniekiedy
KomitetemounowocześnieniuŻydów.Efektempractegogremiumbyłzbiórustawz1804r.
Następnykomitetpowołanow1806r.PozaKoczubejem,NowosilcowemiZubowemswoje
opinieprzedstawialitamtakżeCzartoryskiiCzacki.W1809r.pracowałinnykomitetnad
sprawamiprzesiedlanialudnościżydowskiej.Komitetw1823r.powołanowsprawieŻydów
białoruskichguberni,arezultatemjegodługoletnichpracbyłukazz1835r.
14
PaństwoweCentralneArchiwumHistoryczneBiałorusiwMińsku(CentralnyjNa-
cionalnyjHistoriczeskijArchiwBiełarusi,Minsk)(dalej:PCAHB),zespół(dalej:z.)1297-1
iz.1297-2.NajliczniejszebyłyodwołaniaskładaneprzezŻydówodsłużbywojskowej.Sprawy
tenajczęściejskłócałyspołecznośćkahalną.ByłyteżodwołaniaŻydówodwyrokówsądu
rabinackiegowsprawachrozwodu.Znaleźćteżmożnaidonosyoprzemycietowarów,składane
przezŻydównainnychŻydów.Wtymzespoleinwentarz1,jednostkiarchiwalne:1772,10873,
10933,11240.Zdarzająsięteżskargikahałównawspólnotęoniewpłacaniupodatkuprzezjej
członków.Wielejednostekarchiwalnychdotyczysprawpaszportowych,pozwolenianaprze-
siedleniesiękolonistówdoinnychguberni(jednostkaarchiwalna361).
