Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Ł.T.Sroka,ŻydziwKrakowie.Studiumoeliciemiasta1850–1918,
Kraków2008,ISBN978–83–7271–465–7,©byWNUniwersytetuPedagogicznego2008
dozamożnychŻydów,abydziękiichwsparciunaródżydowski„ma-
samiopuściłwielkiemiasta,miejscagłoduinędzy,iprzeniósłsięna
wieś,gdzieobfitośćipokój”6.Autorcytowanejodezwy,JakubTopro-
werzKrakowa,dopatrywałsięmożliwościwyjściazbiedypoprzez
agraryzacjęŻydów.WydrukowanenałamachprasyposłanieTopro-
werastanowizaledwieluźnąpropozycję,któranieskładałasięnaża-
denspójnyprogram7.Zresztąmałemiasteczkaiwsiegalicyjskiewcale
niestanowiłyostoibogactwa,wręczprzeciwnie.Organizacje,takiejak
HilfsvereinfürdienotleidendejüdischeBevölkerunginGalizien,fun-
dacjabaronaHirscha,WienerVereinzurVerbreitungdesHandwerks
unterdeninländischenIsraeliten,IcaiHilfsvereinderdeutschen
Juden,kierowałydoŻydówgalicyjskichpomoc,którakoncentrowała
sięgłównienaszerzeniuoświatyelementarnejinaucerzemiosła8.Wie-
leinstytucji,naczelezgminami,organizowałopomocmaterialną.
WObrazkachzkrakowskiejnędzyjezuitaJanBadeninapisał:
„Obokkatolickiegomiłosierdziapłyniemiłosierdzieżydowskie,kory-
temmniejznanym,alebądźcobądźciekawym,anieraz–powiedzmy
zgóryibezogródek–iwartkim,igłębokim”9.Faktycznie,istniałobar-
dzowieleżydowskichstowarzyszeńdobroczynnych.Dużaczęśćorga-
nizacjimiaławyspecjalizowanyprofildziałalności,związanyzkultem
religijnymiopiekąspołeczną.Dlaprzykładu,stowarzyszenieHach-
nasosIhalahrozdzielałozapomogibiednymzaręczonymŻydówkom,
AuseChailwspierałobiednychwysłużonychżołnierzywyznaniamoj-
żeszowego,GmilesChsudimudzielałozwrotnychzapomógod5do
250złr.biednymrękodzielnikom,przemysłowcomikupcom,Mal-
bischErumimdostarczałobiednymmężczyznomodzieżyirzemieni
liturgicznych,stowarzyszenieChewraKadischafinansowało
cere-
monialnepochówkizmarłych.Humanizmnajwiększejmiarycecho-
wałStowarzyszenieizraelickiedlarozdzielaniajałmużnyHipeZedu-
kuh,którezaopatrywałowopałnazimębiednych,wstydzącychsię
żebrać10.
6„Jutrzenka”1861,nr2.
7WtymkontekściezgadzamsięzHannąKozińską-Witt,którastwierdziła:
„Symptomatycznymjest,żewKrakowieniepojawiająsięprogramyagraryzacjiŻydów,
ajedyniepoprawysytuacjiprzezumożliwienieimdostępudoszkół:czyliproduktywi-
zacjamiałaoznaczaćstaniesięinteligentem”.H.Kozińska-Witt,StowarzyszenieIzrae-
litówPostępowychwKrakowie1864–74,[w:]DuchowośćżydowskawPolsce,podred.
M.Galasa,Kraków2000,s.317.
8F.Friedman,DziejeŻydówwGalicji(1772–1914),[w:]ŻydziwPolsceodrodzonej,
podred.I.Schipera,A.Tartakowera,A.Hafftki,Warszawa1932–1933,s.408,409.
9J.Badeni,Obrazkizkrakowskiejnędzy,Kraków1897,s.124.
10Ibidem.
22
