Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Początkinaukowejznajomościbudowyciałaludzkiegozawdzięczamybadaczom
greckim.Winnychśrodowiskachkulturowychstarożytnościniebyłokorzystnychwa-
runkówrozwojubadańanatomicznych.WstarożytnymEgipciepomimowielowiekowe-
gozwyczajubalsamowaniazwłokanatomianiewyszłapozadociekaniaspekulatywne.
Krajaniezwłokuchodziłozaichprofanację.Balsamowaniemciałzajmowalisięnie
uczeni,leczrzemieślnicy.Czynnościteuchodziłyzacośhaniebnego,jakmożnawnosić
zsymbolicznegozwyczajutowarzyszącegobalsamowaniuzwłok,polegającegonatym,
żerzemieślnik,któryotwierałbrzuch,pozrobieniucięciauciekał,aobecnirzucaliwnie-
gokamieniami.NiekorzystnewarunkipanowałyiwstarożytnychIndiach,gdziepoglą-
dyreligijneniepozwalałynauprawianieanatomii.Zakazytestaranosięniekiedyobejść
wtensposób,iżciałomoczono7dniwwodzie,poczympowłokiskórneoskrobywano,
abyzwłokiwolnobyłokrajać.Panującyświatopoglądniesprzyjałjednakżepowstawa-
niunaukianatomii.ToteżanatomiaHindusów,znanazpismCharakiiSusruty(ży-
liprawdopodobnienapoczątkunaszejery),niezawieraopisówanatomicznych,leczwy-
liczenieczęściciałainaiwnąpróbęichpodziału.Jeszczesurowszezakazyreligijnepa-
nowaływstarożytnychChinach,gdzieoanatomiimowybyćniemogło.
DopierowstarożytnejGrecjipowstałypomyślnewarunkirozwojunaukprzyrodni-
czych.Naukąanatomiizajmująsięzarównoszkołylekarskie,jakifilozoficzne.Poglądy
filozoficzno-religijneniekładątutajzasadniczotamytegorodzajubadaniom.Toteż
pierwszyokreshistoriianatomiipozostajezupełniepodwpływemcywilizacjigreckiej.
Jesttookresświetnegorozwojuanatomii.Kończysięonzchwilą,gdykulturęgrecką
przytłumiająludybarbarzyńskiewokresiewędrówekludówwEuropie.
Nastajeterazokresdrugi–upadkuanatomii,któryodpowiadaokresowikulturyśre-
dniowiecznej.Niesprzyjałaonawogólerozwojowinaukprzyrodniczych,kierujączain-
teresowaniauczonychkusprawomduchowym,nadziemskim.Zajmowaniesięsprawami
cielesnymibyłowówczasźlewidziane.Panującywśredniowieczuświatopoglądreligij-
no-filozoficznybyłwysoceniekorzystnydlarozwojuanatomii.Uczeniśredniowieczni
mieliconajwyżejtęzasługę,żegorliwieprzepisywalipracestarożytnych,nieposuwa-
jączresztąbadańprzyrodniczychnaprzód.Spuściznęnaukigreckiejobejmująteraz
głównieArabowie;nietworzącwłasnych,tłumacząonidziełagreckieiobjaśniająwia-
domościprzekazaneprzezbadaczygreckich.
OkresemświetnegorozwojuanatomiistajesiędopieroepokaOdrodzeniawXV
iXVIw.RozpocząwszysięweWłoszechruchtenobjąłwszystkiekrajecywilizowane
Europy.Odrodzeniejestepoką,wktórejbudzisiękultcywilizacjigreckiej.Przynieśliją
doWłochzKonstantynopolauczenicesarstwawschodnio-rzymskiego,wychowanina
greckiejkulturze.Nowytenokresświetnegorozwojunaukisztukwpłynąłkorzystniena
rozwójanatomii.Wiążesięonzwystąpieniemwielkiego,samodzielniebadającegoana-
tomaAndrzejaWesaliusza(Vesalius),którynapodstawieswoichspostrzeżeń
pierwszyodważyłsięzaprzeczyćprzekazanymprzezanatomówgreckichwiadomo-
ściom,uważanymwśredniowieczuzadogmaty.OdWesaliuszapocząwszymnożysię
nieustannieliczbasamoistnychobserwatorówwewszystkichkrajach.Epokatatrwawła-
ściwiedodzisiaj,należywniejjednakodróżnićokresnajnowszy,od1830r.,wktórym
dziękiudoskonaleniumikroskopu,azwłaszczamikroskopuelektronowego(wlatach
trzydziestychidalszychXXwieku),niezmierniepogłębiłasięznajomośćbudowyustro-
jówżyjących.
Okrespierwszyhistoriianatomii,
dośmierciGalena(r.201n.e.)
Grecja.Grecyuważali,żesztukaleczeniapochodziodbogów,stądteżlekarzamipo-
czątkowobyliprawiezawszekapłani.Zaszczególnychopiekunówsztukilekarskiej
uważano:ApollinaisiostręjegoArtemidę,ponadtoAtenę,zwanątakżeHygiea,orazPa-
nakeję.ZawłaściwegobogamedycynyuznawanoAsklepiosa(nazwanegowrzymskiej
mitologiiEskulapem).KapłaniAsklepiosarozszerzylijegokultnacałyprawieświatsta-
rożytny.PrzyświątyniachAsklepiosatworzyłysiępierwszeszkołykapłanów–lekarzy.
Pierwotnewiadomościanatomiczneczerpanozbadańzwierzątizprzypadkowychspo-
11
