Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wępłuc.Znaserceiczęśćjegozastawek,sądzijednak,żesercepobierapokarmyzpłuc
iżywisięnimi,żekrewtworzysięwwątrobieiśledzionie,aprzeznaczynia,ogólnie
zwaneflebes,rozchodzisięwciele.Wnarządziepłciowymmęskimpoznałpęcherzyki
iprzewódnasienny.Macicęuważazadwurożną.Opisujedokładnieoponętwardąmó-
zgu,mózgjednakuważazagruczołwypełnionyzimnymśluzem,którymożeodpływać
donosa.Nieodróżnianerwówodścięgien.Budowęokaprzedstawiadokładnie,znacz-
niemniejdokładnie–budowęucha.
Znowszychbadańegiptologicznychwynika,żemedycynaHipokratesabynajmniej
niebyłatakoryginalna,jakdoniedawnasądzono.WieleteoriiHipokratesaijegonastęp-
cówwzięłopoczątekwświątyniachfaraonówiwszkołachlekarskichstarożytnego
Egiptu,którymożebyćuznanyzakolebkęmedycyny.Jejdziejesięgająprzeszło3000
latp.n.e.Taknp.słynnaprzysięgaHipokratesajestpochodzeniaegipskiego.
ZlicznychuczniówHipokratesazasługująnawzmiankę:DiokleszKarystos
iPraksagoraszKos,zasłużenitwórcydziełanatomicznych,któreniezachowały
się,zawierałyzaśdokładniejszeopisyzwłaszczasercaiłączącychsięznimnaczyń.
SztukalekarskaHipokratesastałaniewątpliwiewysoko.Jakbyłotomożliweztaksła-
bąznajomościąanatomii?Otóżwziąćtrzebapoduwagę,żemyślanatomopatologiczna,
którależyupodstawdzisiejszejmedycynyklinicznej,obcabyłastarożytnym.Medycy-
naHipokratesaopierałasięnafilozofiiipatologiihumoralnej,awięcdopatrywałasię
przyczynprawidłowychichorobliwychczynnościustrojuwczterechsokachciała:
krwi,żółci,śluzieiczarnejżółci.Odrównowagiilościowejijakościowejtychhumo-
rówmiałyzależećzdrowieichoroba.(Podobnympoglądomhołdujeidzisiajmedycy-
naludowa).Sztukalekarskastarożytnychniewyszłaztegopowodupozalecznictwo
objawowe.
TylkopośrednioznamywiadomościzanatomiiciałaludzkiegoArystotelesaze
Stagiry(384–322),gdyżdziełoAnatomiazaginęło,zinnychzaśjegodziełprzyrodni-
czychwidać,żeniebyłyonezbytdokładne.Wedługjegozdanianp.człowiekmatylko
8parżeber(Ligurowienawettylko7),serce–trzykomory,wszystkienaczyniainerwy
wychodzązserca,amózgjestgruczołemwydzielającymśluz.Nerwy,ścięgna,więza-
dła,jelitoimoczowódokreślajednąnazwą:poroi.Znapołączenieuchazgardłem.Cie-
kawesąjegorozważaniaembriologiczne.Kobieta,jakozimniejsza,madawaćpoczątek
ciałuzarodka,mężczyzna,jakogorętszy,madawaćpocząteksileożywczej,którąAry-
stotelesnazywaentelechiąlubformą,utożsamiająctopojęciezdusząlubpneumą.Ary-
stotelesznabłonypłodowe,choćniedokładnie.Rozwójpłodujegozdaniemrozpoczyna
sięodrozwojuczęścipłciowych;potemrozwijasięserce,wreszciekończyny.Zasługi
Arystotelesadlaanatomiiporównawczejizoologiisąwprostnieocenione.Towarzyszył
onjakonauczycielAleksandrowiWielkiemuwniektórychwyprawachwojennych,
wczasiektórychnieustanniezbierałmateriałydoswychbadań;widział,poznałiopisał
wielepostacizwierzęcych,tworzącnapodstawietychwiadomościpierwsząklasyfikację
światazwierzęcego.
Szkołaaleksandryjska.PośmierciAleksandraWielkiegopaństwojegorozpadłosię
nakilkapaństwmniejszych,zktórychEgiptpodrozumnądynastiąPtolemeuszów,po-
pierającychnaukę,stajesięogniskiemdalszegorozwojucywilizacjigreckiej.WAlek-
sandrii,niezmierniebogatymmieściehandlowym,tworzysięszkołauczonych,która
każdąprawienaukęposuwanaprzód.Tupowstajepierwszawświeciewielkabibliote-
ka,któragromadziniezwyklebogateskarbyrękopiśmienne.Naukaanatomiiznalazła
wAleksandriiwarunkidlarozwojukorzystnejaknigdydotąd.WEgipciegrzebanieza-
balsamowanychzwłokbyłopołączonezwyjęciemtrzew,anatomowiemieliwięcporaz
pierwszymożnośćzdobyciadoświadczenianazwłokachludzkichiuzupełnieniawia-
domości,uzyskanychbadaniemtylkozwierząt.Dziękiwiedzybadaczyiścisłościme-
todycznejnaukaaleksandryjskaiwdziedzinieanatomiimanajlepszewyniki.Sekcje
zwłokbyłytuwykonywanesystematycznie.Uczonymoddawanozłoczyńcówdowiwi-
sekcji,ażebymoglipoznaćżywegoczłowieka:barwę,kształt,wielkość,układ,twar-
dość,miękkość,gładkośćkażdegonarządu,zczymsięstyka,gdziejestwypukły,
agdziewklęsły,gdziesięprzyczepia,acoprzykrywa–jakotympisałwparęwieków
późniejCelsus.
13
