Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Tyrmand
wanejgrąblagierstw,mistyfikacji,literacko-biograficznegodandy-
zmu.Chciałobysiępowiedzieć,żeliterackiemitotwórstwoautora
Filipaistniejetylkopoto,byzasłonićprzedinnymi(isobą?)praw-
dęzbyttrudnądowypowiedzenia.
Paradoksalniejednakowatrudnadowypowiedzeniaprawda,
dotyczącazwykległębiwłasnychdoświadczeńbiograficznych,bywa
częstozastępowanaprzezTyrmandamoralizmemracjioczywistych
izawszezwycięskich.Wpamfletach:Życietowarzyskieiuczuciowe
orazDziennik1954szermierzemmoralizmujestbohaterwystyli-
zowanynaprawegoszeryfa.Wsamotnejwalceprzeciwwszystkim
przywracaładwświeciebezprawiaiabsurduideologicznego.
Utworytesąinwektywamiwymierzonymiwelityartystyczne
iliterackiePRL-u,wtych,którzyprzyjęliteorięKetmana,abyżyć
wkomforciesumienia:czerpaćprofityzewspółżyciaznielubianą
władzą,azarazemopowiadaćsięwsalonachopozycjiprzeciwniej.
Wizerunektooczywiściestronniczy,poddanyliterackimregu-
łomsatyryikarykatury.Alezarazemportretówkreślonyjestprzez
człowieka,którynajgorszyczaszagładyprzeżyłtak,„bydbając
bardzoosiebie,niekrzywdzićnikogo”(życiowadewizaFilipa),
któryzatemdobrzeznacenęprzyzwoitościigraniceryzyka,który
nadtodowodziwDzienniku,żeodmowauczestnictwawkłamstwie
stalinizmuniebyładlaelitartystycznychPRL-ugroźnaczyniebez-
pieczna,atylkoniewygodna.
PowieśćŻycietowarzyskieiuczucioweformułujewobectychelit
zarzut,jakiegoniktwcześniejanipotemnieodważyłsię(czyteż
możenieuważałzastosowneanisprawiedliwe)postawić.Mówisię
tumianowicie,żeartystaPRL-owskitosojusznikubeka,topupil
przezeńochraniany,uczestniktegosamegoideologicznegofrontu,
szermierztejsamejzłejsprawy.Tawspólnotadajetajniakowipra-
wodowystawianiarachunków(tonawetzrozumiałe)orazformu-
łowaniaostrych,bezkompromisowychocenmoralnych.Zwróćmy
uwagę,żeprawodowypowiadaniatakichocenprzysługujewpo-
wieścijeszczetylkononkonformiścieibuntownikowi,Mikołajo-
wiPlankowi.Onteż,jaksądzę,zaakceptowałbytęotocenzurkę
wystawionąprzezubekaAndrzejowiFelakowi–PRL-owskiemu
oportuniścieikarierowiczowi:
Zaczynaliśmyniemalrazem.Razemuwierzyliśmywtosamoiposta-
wiliśmynatosamo.Poczymdomniestrzelanozatęwiarę,polowanona
35
