Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
38
Czasna…kompetencjęprzestrzenną1nowydeterminantkompetencjijęzykowej
odnosisiędoobiektówtegosamegorodzaju;zasadawzajemnegowykluczaniasię
znaczeń,wedługktórejkażdynowywyrazoznaczanowepojęcie.
Wostatnichlatach,wzwiązkuzrozwojemmetodkognitywnych,wzrosło
zainteresowaniekonceptualizacjąpojęćorazjejwykorzystaniemdoanalizyroz-
wojuorazpłaszczyznjęzykadziecka.JakzauważaJanOżdżyński,
[…]dzieciprzejawiająspontanicznątendencjędoorganizowanianapływają-
cegodonichmateriałupoznawczegowformieprototypowejorganizacji.Poję-
cia,którymioperują[…],pozwalająnaznacznielepsząidentyfikacjęegzem-
plarzybardziejtypowychniżnietypowych97.
Rozwójpojęciowydzieckanieprzebiegarównomiernie.Pojęciaodnoszące
siędoniektórychtreścisątworzoneszybciejiłatwiejniżeliinne.Istotnajest
zatemnietylkotreść,aleirodzajpojęcia.
Dlakształtowaniasiępojęćistotnastajesię,zdaniemwielubadaczy,umie-
jętnośćosiąganiaodwracalnościmyślenia
98
.WteoriiJeanaPiagetaodwracal-
nośćmyśleniaprzypadanastadiumoperacjikonkretnych(wwiekuok.7112
lat),jednakwtejfaziemożnazaobserwowaćjetylkowodniesieniudojednej
dziedziny(np.stałośćciężaru).Dopierostadiumoperacjiformalnych(wwieku
mniejwięcej11115lat)cechujeodwracalnośćwodniesieniudowszystkichtre-
ści.Rozwójopisywanychwyżejprocesówzwiązanyjestrównieżzrozumieniem
językafiguratywnegoprzezdzieci.Jegorozumienieświadczyopoziomieopa-
nowaniaabstrakcyjnegosposobuprzekazywaniainformacji.
Wkształtowaniusięirozwojupojęćudziecimożnazaobserwowaćnastę-
pującąprawidłowość:napewnymetapierozwojuliczbawyobrażeń(np.przed-
miotów,któredzieckoznaidoświadczyło)jestwiększaniżelizasóbsłownictwa.
Dzieckowcześniejrozumieposzczególnesłowa,dopieropóźniejnabywaumie-
jętnościposługiwaniasięnimi.Wliteraturzeprzedmiotumożemyspotkaćopis
czterechstadiówrozumieniaznaczeniapojęćprzezdzieci.Pierwsze,wktórym
następujenzaczątkowe”rozumieniepojęcia,drugie,wktórympojęcieprzyswa-
janejestnapoziomiekonkretno-opisowym,kolejne1pośredniemiędzyrozu-
mieniemkonkretno-opisowymarozumieniemogólnymorazczwarte,stano-
wiącewłaściweujmowanieznaczeniapojęcia.JakzauważaStanisławRogala:
[…]zezrozumieniemmamywięcdoczynienia,gdypoznająccośbez-
pośrednionamdanegodocieramypoznawczodorzeczywistości.Jestono
97JiOŻDŻYŃSKI,red.:Językowyobrazświatadzieciimłodzieży.Kraków1995,s.58.
98
Odwracalnośćmyśleniapolegam.in.natym,żedzieckoniepotrafiwrócićmyślądo
wcześniejszejsytuacjiprzezodwrócenie(myślowecofnięcie)kolejnościdziałań,któretęsytu-
acjęzmieniło,np.pozmianiekształtukulkiplastelinynanplacek”,dziecko,zapytaneczyilość
plastelinywkulceiplackubyłatakasama,możeuznać,żenie(brakodwracalnościmyśle-
nia)lubodpowiedzieć,żetylesamo,boniezmienialiśmyilościplasteliny(odwracalność).Por.
AiJURKOWSKI:Ontogenezamowy…,s.146.
