Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
KatarzynaMarkiewicz
InstytutPsychologii
UniwersytetMariiCurie-SkłodowskiejwLublinie
Autystycznespektrumzaburzeńadysfunkcjesemantyczno-
pragmatyczne
Słowakluczowe:autystycznespektrumzaburzeń(
AutismSpectrumDisorders
–ASD),zaburzeniasemantyczno-
pragmatyczne(
Semantic-PragmaticLanguageDisorder
–SPLD),różnicowaniediagnostyczne,metodawczesnegostartu
(
EarlyStartDenverModel
–ESDM).
Terminologia
Wliteraturzeprzedmiotutermin„autyzm”bywaużywanynadwasposoby.Popierwszeodnosisię
dokonkretnychzaburzeń,podrugie–zwłaszczawostatnichlatach–corazczęściejbywaużywany
zamienniezterminemautystycznespektrumzaburzeń(ASD).Ważnezatemstajesiędoprecyzowanie
terminologii.Pojęcie„spektrum”odnosisiędosymptomówwystępującychwróżnymnasileniu–
odłagodnychdociężkich–wróżnychzestawieniachiliczbieposzczególnychrodzajówobjawóworaz
zróżnicowanegopoziomufunkcjonowania,zarównowaspekcieintraindywidualnym(naróżnych
poziomachrozwoju),jakiinterindywidualnym(poszczególnychosób)(Lord,Bishop,2009).
Zaburzeniaspektrumautyzmutogrupadeficytów,którewpływająnafunkcjonowaniedziecka
wwieluobszarach,wtymnarozwójmowy,umiejętnościspołecznychizachowań(tzw.triada
autystyczna),atakżenapoznawcze,emocjonalneczymotorycznezdolności.
Zewzględunadysfunkcjeodnoszącesiędosferyumiejętnościkomunikacyjnych(wtymmówienia
irozumieniawypowiedzi)dogrupyzaburzeńzautystycznegospektrumwłączanebywająrównież
zaburzeniasemantyczno-pragmatyczne(Rapin,Allen,1983,1998;Tager-Flusberg,1981,1996;
Wilkinson,1998)(
Semantic-PragmaticDisorder
–SPD;
PragmaticLanguageImpairment
–PLI;
Semantic-PragmaticLanguageDisorder
–SPLD).Jednakprzyobecnymstaniewiedzy,zewzględu
naodmiennąetiologię,należyuznać,żesątoosobnezespoły.
Semantyczno-pragmatycznezaburzeniacharakteryzująsięprzedewszystkimpoważnymi
trudnościamiwrozumieniuiużywaniumowy(np.nierozumienietekstu,przenośni,żartów)oraz
opóźnieniemwjejrozwoju.OsobyzSPLDmogąwprawdzienauczyćsiępewnychschematycznych
zwrotów,jednakniesąwstanieswobodniesięwypowiadać.Niekiedystylwypowiadaniasię
przypominaecholalięzewzględunapowtarzaniezwrotóworazfragmentówzapamiętanych
zprogramówtelewizyjnych.OsobomzSPLDtrudnościsprawiatakżeróżnicowanieznaczeniapytań
„jak?”i„dlaczego?”.Towszystkoskładasięnaproblemywbudowaniuwłaściwychinterakcji
społecznych(Firth,Venkatesh,1999).Winnychobszarach,takichjakzachowanie,sprawnośćfizyczna,
aleprzedewszystkimkontaktyspołeczne,dysfunkcjesązwyklemniejszeniżwautyzmielubzespole
Aspergera.
