Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
MedycynawPolsce
przedrozbiorowej
świataorganizowałysiępodobneobiekty
europejskie41.
Niedolaiokrutnemęki,którecierpieli
rannikrzyżowcy
,wymusiłyponiekądorga-
nizacjępomocylekarskiejnawiększąskalę
ipowstawaniezakonówmającychnieśćpo-
mocpotrzebującym42.Powygaśnięciuwojen
krzyżowychzakonyteszukałynowychzadań
wEuropie.Późniejpowstawałyrównieżza-
konywyspecjalizowanewprowadzeniuszpi-
taliizakładówopieki,stawiającemedycynę
napierwszymmiejscu,aniejakododatekdo
posługiduszpasterskiej43.
TakwPolsce,jakinacałymkontynen-
cieeuropejskimwysokaurazowośćwiązała
sięzarównozkonfliktamizbrojnymimiędzy
krajami,jakilokalnymipotyczkamiibójka-
mi.Dworypiastowskiekipiałybrutalnością,
nabrzmiewaływaśniepomiędzyksiążętami,
coskutkowałokrwawymrozstrzyganiem
sporównawiększąskalę.Uszkodzeniaciała
zoczywistychwzględówtowarzyszyłytakże
pracyfizycznej,budownictwu,rolnictwu,po-
lowaniom.Poszkodowanymudzielanobar-
dziejlubmniejfachowejpomocymedycznej,
najczęściejznachorskiejbądźprzezprzyspo-
sobionychdozawoduwędrownychcyruli-
ków.Przyklasztornapomocbyłajednakrela-
tywnienajlepsząformąposługimedycznej.
TakżewPolscepiastowskiejklasztory
skupiająceświatlejszychduchownychpo-
dejmowałysięleczenia,wykonywanonawet
prostszezabiegichirurgiczne.Pospólstwo
początkowoniemiałoszansnauzyskanie
pomocymedycznej,natakąrozległądziałal-
nośćklasztorywarunkówniemiały
.Zczasem
sytuacjazmieniałasię,niektórebowiemregu-
łyzakonnewymusiłyopiekęnadbiedakami,
bezdomnymiiodrzucanymiprzezśrednio-
wiecznąspołecznośćkalekami,przewlekle
chorymi,podrzutkamiisierotami,wreszcie
ubogimibrzemiennyminiewiastami.
WmiastachśredniowiecznychjużwXIw.
zaczęłypojawiaćsiępierwszeośrodkima-
jącezajmowaćsięchorymiwymagającymi
opieki:lazarety
,przytułkiileprozoria44.
Jednaknajbardziejdojrzałąformązorgani-
zowanejposługimedycznejiopiekispołecz-
nejstałsięszpital45.Pierwszeeuropejskie
szpitaleizasadywnichobowiązującenie-
wieleróżniłysięodarchetypówszpitalina
polskiejziemi.
Szpitalnictwo
Obyczajudzielaniapomocyprzezzakonni-
kówdotyczyłwwiększościklasztorówzła-
cińskimobrządkiemzachodnioeuropejskim.
Zachodniaczęśćkraju,zwłaszczaDolny
Śląsk,iśrodkowaPolska,byłynajbardziej
zaawansowanewtworzeniusieciklasztorno-
-szpitalnej.Nienależyjednakzapominać,
żeorganizacjaszpitalnictwazakonnegodo-
tyczyłateżobrządkuwschodniego,tj.klasz-
torówtradycjibizantyjskiejwewschodniej
EuropieiwAzjiMniejszej.Pierwotnyrozwój
ideiszpitalnictwawiążesiębowiemześwia-
temwschodnim–kulturamiarabskąibizan-
tyjską46.Pozaoddziałamiprzeznaczonymi
dlachorych,szpitaletebyłyprzystosowane
12
41WXIIw.HôtelDieuwParyżu(początkiwVIIw.)ikolejne–PantokratorawKonstantynopolu,wAngers,
wCanterbury
,św.BartłomiejawLondynie,SantaMariaNuovaweFlorencji,św.DuchawWiedniuiin.
42S.Wojtkowiak,J.Talar,W
.Majewski,F
.Piotrowski,Zarysdziejówwojskowejsłużbyzdrowia,Warszawa1974,
s.38–41.
43Należelidonichnp.bonifratrzy
,zwanirównieżBraćmiMiłosierdzialubBraćmiSzpitalnymi(zakonzało-
żonyw1540r.wHiszpaniiprzezPortugalczykaśw.JanaBożego),którzymielinieśćpomocmedycznącho-
rymibiedakom.WPolscebonifratrzyrozpoczęlidziałalnośćw1609r.wKrakowie,początkowoprzyulicy
św.Jana,zpoczątkiemXIXw.przenieślidziałalnośćdodzielnicyKazimierz.
44Większośćszpitaliwśredniowieczumiałacharakterbardziejprzytułkówischroniskniżośrodkówopiekime-
dycznej.Średniowieczneszpitalewogólenieprzyjmowałytrędowatych.Nawetpodejrzenietrądubyłopowo-
demodmowybezwzględnieprzestrzeganym,gdyżtrądbudziłnajwiększąodrazęibyłtraktowanyjakojedna
znajniebezpieczniejszychchorób.WXIIIw.natereniezachodniejPolskipowstałypierwszeleprozoria(np.
wŚrodzieŚląskiejw1230r.,weWrocławiuw1250,wLegnicy1252).
45Nazwaszpitalmiaławpoczątkachszpitalnictwazgołainneznaczenieniżobecnie.Szpital(hospitale,hospi-
tium)byłinstytucją,któradawałapensjonariuszowinamiastkębezpieczeństwajakoprzytułek,przytulisko,
ndachnadgłową”–wformietrwałejdlabezdomnychlubczasowejdlawędrowców(hospitiav.xenodochia),
służyłaosobomubogim(ptochotrophia),sierotomipodrzutkom(brephoiorphanotrophia),starcominiedołężnym
(gerontocomiav.gerotrophia)orazosobomchorym–niezależnieodwieku(nosocomiav.nosodochia);L.Wachholz,
Szpitalekrakowskie1220–1920,t.1,Kraków1921,s.21.
46PierwowzoremszpitalabyłalecznicazałożonawSebaściew356r.(AzjaMniejsza).ŚwiętyBazyliWielki,
ojciecwschodniegomonastycyzmu,założyłw369r.wokolicachCezareiKapadockiejnMiastoMiłosierdzia”,
będącenamiastkąszpitalanazwanąxenodochium(hospicjum).Byłotoschroniskodlapielgrzymów,starców,bez-
domnych,chorychiwędrowców;Z.Podgórska-Klawe,Odhospicjumdowspółczesnegoszpitala,rozwójhistoryczny
problematykiszpitalnejwPolscedokońcaXIXw.,Wrocław1991,s.13–14.
