Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
zcmentarzamibyłonp.wKrakowie.Tutaj
wpołowieXVw.światłymedykJanWels,wi-
dzączagrożenieepidemicznedlamieszczan
krakowskich,założyłcmentarzpozamura-
mimiasta,mającypołożyćkreschowaniu
zmarłychwśródmieściu,naprzykościelnych
cmentarzykachgrożącychszerzeniemsięza-
razy104.Wrzeczywistości,takwKrakowie,
jakiwinnychmiastach,podczaszarazyzre-
gułyzwłokiwywożonodalekopozaobręb
miastaichowanowspecjalnieprzysposobio-
nychmiejscachpochówku,najczęściejwma-
sowychgrobach.
Gnójiodpadkibyłysiedliskieminsek-
tów,muchiszczurówroznoszącychzarazki,
aszczurysprzyjałytakżerozprzestrzenianiu
siędżumy
.Plagąludnościwiejskiejimiej-
skiejbyływszyroznoszącetyfus.Nierzadko
przezcałyrok,anagminniewporzezimo-
wej,abychronićsiebieidobytekprzedzim-
nem,wmałychpomieszczeniachmieszkal-
nychwrazzludźmiprzebywałyzwierzęta
gospodarskie.Wczesnedworyszlacheckie
byływniecolepszejsytuacji,aleniezawsze
mogłybyćwolneodfetorudołówkloacznych
idworskichubikacji.Urządzeniasanitarne
wpóźnymśredniowieczuzaczęłystanowić
ostandardzieobejśćszlacheckich,anawet
stawałysięwyznacznikiemzamożności105.
Wmiastachbywałogorzej.Średnio-
wiecznepolskiemiastaniemiaływodocią-
gów,anieczystościbyływylewanetużprzed
domemdoulicznychrynsztoków,najczęściej
wprostprzezokno.Wstrefieperyferyjnej
miastafekaliatrafiałydodołówkloacznych
bądźdorzeki,fosylubinnychzbiorników
wodnych.Śmieciskładowaneprzeddomem
wywożonookresowonawyznaczonemiejsca
pozamuramimiejskimi.Nieprzyjemnezapa-
chypotęgowałyuciążliwedlamieszkańców
zakładygarbarskie(wKrakowieznajdowały
sięnaprzedmieściuzwanymGarbary)oraz
jatkimiejskie,częstolokalizowanewnajściś-
lejszymcentrummiasta.WKrakowierzeź-
nicyniebyliwyprowadzenipozamurymiej-
skieizebranoichwtzw.kwartalerzeźniczym
bliskoRynkuGłównego.Kilkadziesiątjatek
mięsnychznajdowałosięwMałymRynku.
Ubojudokonywanotakżewkamienicach
zamieszkiwanychprzezrzeźnikówitowsa-
mymcentrum.Hodowlaświńwobrębiemia-
stabyłapowszechniepraktykowana,jednak
przepisysanitarnewymogły
,abyszlachtuz
urządzanoodtyłukamienicy106.Wmiastach
zaczystośćodpowiadałzarządcaratusza,
zwanyhutmanem(praefectuslubcapitaneus
praetorii).Dbałprzedewszystkimospokój
ibezpieczeństwomiasta,awramachtego
nabydlawszelakichprzypadkówirządutak
niebezpiecznościjakogwałtów,ogniaiwszel-
kiegoochędostwadlazarazyprzezsmrody
,
gnoje,błota,wmieściepilniedoglądał”107.
Podczaszarazymiałnieopuszczaćmiasta,
wizytowaćdomydotkniętezaraząinapole-
cenieburmistrzajezamykać108.
MedycynawPolsce
przedrozbiorowej
Rozwójnauk
Donauki,wtymtakżemedycyny,wwyda-
niuśredniowiecznym109przylgnęładośćpo-
gardliwaocena,jakobybyłtozmarnowany
czaswdziejachludzkości.Oczywiścienie
byłtookresnajlepszydlarozwojukultu-
rowo-naukowegoEuropy
,alejakbardzosą
toniesprawiedliweosądy,
konstatujemypo
rozważnejanaliziezarównoosiągnięć,jak
isłabychstrontejepoki.Trzebawszakpa-
miętaćowielowiekowychzaniedbaniachpo
dewastacjimiastiumysłów,zktórymispo-
łeczeństwapóźnegośredniowieczamusiały
sięuporać,abyprzygotowaćgruntnaprzy-
jęcierenesansu.
Wtymczasiearchitekcitworzyliniezrów-
naniepięknebudowle.Towłaśniewśred-
niowieczupowstałynajwspanialszeuniwer-
sytetyweWłoszech,awkrótceiwinnych
krajachEuropy
,wtymwPolsce.Dziśsąone
chlubąmiejsc,wktórychjewybudowano.Ich
spuścizna,mającaźródłowśredniowieczu,
skutkowałaprzezwiekirozwojemnaukowym
104Medykztytułemmagistra.Zjegoinicjatywyifundacjizostałyzakupionegruntapozamuramimiejskimina
PiaskuwKrakowie,przynależnymdoparafiiśw.Szczepana,którejbyłproboszczem,podprzyszłycmentarz.
Niewiadomoteż,czywykładałnauniwersytecie.Przekazałuniwersytetowicennerękopisymedyczne,pozo-
stającewzbiorachBibliotekiJagiellońskiej;za:L.Wachholz,WydziałLekarskiUniwersytetuKrakowskiegoijego
grononauczycielskieodr.1364–1918,Kraków1935,s.46.
105W
.Łodziński,Życiepolskiewdawnychwiekach,Lwów1921,s.36–51(roz.1:Zamkiipałace).
106J.Bieniarzówna,ZdawnegoKrakowa,Kraków1957,s.137–138.
107Cyt.zPrawaiprzywileje,t.2,nr1201,1661,s.381(za:J.Ptaśnik,Miastaimieszczaństwo,s.244).
108Ibidem.
109Zapoczątekśredniowieczauważasięzwyklerok476(obalenieostatniegocesarzazachodniorzymskiegoRo-
mulusaAugustulusa,azakoniec–upadekKonstantynopolaw1453r.Różneźródła,wzależnościodkontek-
stówpodająpoczątekepokinajwcześniejodroku306,azakończenie–najpóźniejw1517.
21
