Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
-jednostronna,uzupełniłajednostronnośćbramińską,przydającinnego,dodatkowegowymiaru.
Abymóclepiejzrozumiećfenomendżinizmuibuddyzmu-araczej,abyuświadomićsobie,
żezarównoMahawiraWardhamana,jakiGautamaBuddhanietworzylisystemureligijno-
filozoficznegozupełniezniczego,apojawieniesiętychdwóchsystemówreligijno-filozoficznych
wowymczasieniebyłosamowsobieczymśfenomenalnym-wartoprzyjrzećsiębliżejprądom
intelektualnymiideom,jakiewtedyzaprzątałyumysłymieszkańcówpółnocnychIndii.
MyślicielewspółcześniWardhamanieMahawirze
Doodtworzeniaklimatuintelektualnego,wjakimwyrastałhistorycznyreformatordżinizmu
WardhamanaMahawira,należysięgnąćnietylkodonajstarszychźródełdżinijskich,aletakże
doliteraturybuddyjskiej,główniedokanonupalijskiego7,ibramińskiej,przedewszystkim
doeposu
Mahabharata
(
Mahābhārata
).Szczególnieinteresująceiistotnedlaodtworzenia
ówczesnegożyciaumysłowegosąniektóreprzekazyzpalijskiego
ZbioruDługichKazań
(
Dīghanikāya
),wchodzącegowskładtzw.
KoszaKazań
(
Sutta-piṭaka
).Pierwszymznichjest
Sutraosieci[ułudy]Brahmy
(
Brahma-jāla-sutta
,DN1),wktórejznajdujemykrótką
charakterystykęconajmniej62(takąliczbęsięwymieniawprost)-heretyckichwstosunku
dobuddyzmu-kierunkówiszkółfilozoficznych.Rozbieżnościpoglądówdotycząprzede
wszystkimtrwałejlubzmiennejnaturyświata,istnienianiezmiennegoiwiecznegopodłoża
światalubjegobraku,ostatecznejprzyczynyświata,determinizmuzdarzeń,istnienialub
nieistnieniaduszyorazjejrzeczywistejnatury,realnościczasu,przedewszystkimprzyszłości,
celużywotaludzkiegoiprzyjemności,jakoostatecznegosensuludzkiejegzystencji,możnościlub
niemożliwościosiągnięciawyzwoleniazkręguwcieleńinaturytegostanu,śmiercijakokresu
istnienialubreinkarnacjiitp.
Wliteraturzeówczesnegookresu-takżew
SutrzeosieciułudyBrahmy
-myślicielitych
określasięzbiorczodwomaterminami:ascetami-śramanami
(p.
samaṇa
,s.
śramaṇa
)iortodoksami-braminami.Braminisąreprezentantamiróżnychnurtów
powiązanychzreligiąwedyjskąiuznająautorytet
Wed
.Zkoleiasceci-śramaniwymieniani
sązawszewpierwszejkolejności,dlapodkreśleniaichwyższościnadprzedstawicielami
braminizmu.Związanisązwszelkimiruchaminiebramińskimi,przedewszystkimzbuddyzmem,
dżinizmem,materializmem,sceptycyzmemiadżiwikami.Termin‘śramana’pochodzi
odczasownika
śram
‘wytrzymywać,znosić[cierpienie],umartwiaćsię’,ichoćprawienie
występujewliteraturzewedyjskiejiepickiej,tojestregularniestosowanyprzezbuddystów
idżinistównaokreślenieantrybramińskiejtradycjiascetycznej,zktórąonisamisięwiązali.
Antagonizmbramińsko-śramańskibyłtaksilny,żeznalazłodbiciewtraktaciegramatycznym
Wielkimkomentarzugramatycznym
(
Vydkaraṇa-mahā-bhāṣya
)Patańdżalego(Patañjali;ok.
IIw.p.n.e.).Patańdżaliwyjaśniapojęcie„odwiecznejsprzecznościmiędzydwomaelementami”
(
yeṣāṁcavirodhaḥśāśvatikaḥ
),powołującsięnaprzykładśramanówibraminów,obokm.in.
przeciwstawienia„psówiszakali”(
śva-śṛṅgāla
)!
Podziałteninazewnictwoznajdujeteżpotwierdzeniewźródłachgreckich.Megastenes,który
jakoambasadorsyryjskiegowładcySeleukosaNikatoraspędziłnadworzewPataliputrze(obecny
stanBihar)lata302-291(lub302-288)p.n.e.,wswymdziele
Indika
pisał,żefilozofówgreckich
możnapodzielićnaβραχμᾶνεςorazΣαρμᾶναι.Innihistorycygreccy,aprzedewszystkimuczeń
DiogenesazSynopyOnesikritoszEginy,którytowarzyszyłAleksandrowiWielkiemuwjego
wyprawienaIndie,posługująsięterminamipodobnymiβραγμᾶνεςlubβραχμᾶναιoraz
Σαρμᾶναι.ChrześcijańskimyślicielKlemenszAleksandrii(ur.ok.150r.-zm.ok.214/215r.)
przeciwstawiazkoleiβραχμᾶναιiΣαμᾶναιοι.Nieulegawątpliwości,
żeβραχμᾶνες/βραγμᾶνες/βραχμᾶναιtosanskryckie
brāhmaṇa
,MegastenesoweΣαρμᾶναι
tosanskryckieśramaṇa,KlemensowezaśΣαμᾶναιοιodpowiadapalijskiemuiprakryckiemu
samaṇa.PodobniegeografStrabon(ur.ok.63r.p.n.e.-zm.ok.23r.n.e.)wdziele
Geographica
podaje-powołującsięnarelacjęadmirałaAleksandraWielkiegoNearchosa,któryuczestniczył
wwyprawieAleksandraprzeciwkoIndiomwlatach327-325p.n.e.-żewśródfilozofówindyjskich
należywyróżnićdwiegrupy:politycznychdoradcóworazbadaczynatury;pierwsitobramini,
drudzytogymnosofiści.Niedokońcajestjasne,kimwrzeczywistościbyliowi
Σαρμᾶναι/Σαμᾶναιοι.Możnasądzić,żegdyoΣαμᾶναιοιzamieszkującychBaktriępisze
