Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
Dżinizm-jedenznajstarszychsystemówfilozoficznychireligijnychIndii,starszy
odbuddyzmu-jestpolskiemuczytelnikowiniemalnieznany.Praktycznienieistniejąteżżadne
polskiemiarodajneopracowanianatentemat,pozanielicznymiwzmiankamirozproszonymi
wpolskichpracachreligioznawczych1.
Takistanrzeczyjestpoczęścipochodnąsytuacjinaświecie:dżinizmnadalpozostajemało
zbadanymzjawiskiemreligijnymiintelektualnym,aojegohistorii-szczególnieopoczątkach
-wciążwiemymniej,niżbyśmypragnęli.Odpowiedzialnazatojestnietylkostosunkowomała
ilośćrzeczowychopracowańikrytycznychwydańpismdżinijskich,aletakżeniewystarczające
badaniaterenoweiarcheologicznewIndiach.Trudnościpogłębiafakt,żeliteraturadżinijska
powstawaławkilkujęzykach,którychznajomośćwymaganajestodbadacza(s.169).
Pokutujeponadtoprzekonanie,żedżinizmzawszebył,ipozostaje,religiąnieodgrywającą
istotniejszejrolinagruncieindyjskimimożnagozaliczyćdosferyreligijnegofolkloru.Nic
bardziejbłędnego.Odzaraniatenprądreligijno-filozoficznyskuteczniewspółzawodniczył
zbuddyzmemodominacjęwżyciuspołecznym,politycznymiduchowymIndiistarożytnych,
awokresieśredniowieczaiwczasachnajnowszychwywierałnaIndiewpływdużowiększyniż
możnabysięspodziewaćpotakmałejspołeczności.Jegopoznaniezaśułatwiazrozumienie
procesów,jakimpodlegałamyślbuddyjskaczybramińska.
Wokółdżinizmunarosłoteżwśródbadaczywieleszkodliwychprzesądów,zktórychnajczęściej
powtarzanymizarzutamipodadresemtejreligiijestjejoschłośćiascetyzm,schematyzm,
bezbarwnaliteraturaorazupodobaniedoklasyfikacjiiwyliczeń.Takiestawianiesprawyujawnia
jedynie,wnajlepszymwypadku,powierzchownąznajomośćtejtematykiwśródszerokiego
spektrumbadaczy.
BezdżinizmutrudnobyłobysobiewyobrazićIndiehistoryczneczyobecne.Itonietylkobez
nagichascetówczynabiałoodzianychmniszekzmaseczkąnaustachizmiotełkąwdłoni,lub
bezschroniskiszpitalidlazwierząt,utrzymywanychprzezdżinistów.Nietylkodlatego,żejest
tospołecznośćniezwyklewpływowaekonomicznie.Ichkoronkoworzeźbionekompleksy
świątynnezlśniącobiałegomarmuruwzachodnichIndiach,największawolnostojącarzeźba
naświecienieopodalMajsuru,erotycznerzeźbywKhadżuraho,niezwykłefreskiwgrotachEllory,
czybogatoiluminowanemanuskryptyiminiaturynależądonajwspanialszychosiągnięćsztuki
indyjskiej.Zpewnościąbezichbibliotek-najstarszychinajwiększychwIndiach-nie
przetrwałybydonaszychczasówcennezabytkiindyjskiejliteraturyimyśli.Takmałoznana
tradycjapiśmiennictwadżinijskiego-jednaznajbogatszychwIndiach-wprowadzaczytelnika
wfascynującąkrainępodań,bajek,mitów,legendiopowieści.
Wielewątkówfilozoficznychodegrałoistotnąrolęwrozwojucałejfilozofiiindyjskiej,
osiągnięciazaśwdziedziniefilozofiijęzykaczylogikistanowiąinteresującąpropozycję
intelektualnątakżeobecnie.Dżinizmtojednakprzedewszystkimsystemetyczny.
Wegetarianizmiahinsa,tj.zasadaniekrzywdzeniaistotżywych,któretakbardzokojarząsię
namzIndiami,upowszechniłysięwdużejmierzedziękiaktywnościdżinistów,aideasatjagrahy
(
satyâgraha
),tj.biernegooporu,którąpowszechniestosowałMohandasKaramczand‘Mahatma’
Gandhi,azajegoprzykłademlicznespołecznościwalczącepokojowooswojeprawa
isamostanowienie,uformowałasiępodprzemożnymwpływemdżinijskim.
Samanazwatejreligiiwywodzisięodprzydomka‘dżina’(
jina
),tj.„zwycięzca[namiętności]”,
nadawanegomitycznymlubrzeczywistymświętymnauczycielomtejreligii-wedletejsamej
zasady,zgodniezktórą„buddyzm”wywodzisięod‘buddha’,tj.„przebudzony”2.Dżinajest
zarazemtirthankarą(
tīrthaṁkāra
),któryukazujewyznawcomideał,jakipowinienprzyświecać
ichżyciu:poszanowanieżyciawewszelkiejformie,samodoskonalenie,wyzwolenie.
Niniejszaksiążkamanaceluwypełnienieodczuwalnejlukiinformacyjneji-przynajmniej
żywiętakąnadzieję-przybliżeniepolskiemuczytelnikowitegoważnegonurtufilozoficzno-
religijnego.Jestonarezultatemkilkunastoletnichbadańnaddżinizmemikoncentrujesię
nazagadnieniachhistorycznych,literackich,religijnychispołecznych.Omówieniedoktryny
religijnejifilozofiidżinijskiejograniczasię,zbrakumiejsca,przedewszystkimdorekonstrukcji
najwcześniejszejdoktrynydżinijskiej3.
