Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16nWprowadzenie
stępujący:„JakbytzastąpiłbogówOlimpu,takfilozofiazastąpiłareligię.Filozo-
fowaniestałosięjedyniemożliwymsposobempobożności”
24
.
Napodstawiepowyższychprzykładówmożnawnioskować,iżposzukiwanie
czegośabsolutnegoprowadziłodowieluodmiennychrezultatów.Absolutny
charakterposiadałagreckaphysis,gdyżjakmożnaprzypuszczać,łączyławsobie
element„podmiotowy”zelementem„siły”,cowskazywałonapewnązbieżność
zpojmowaniembogów.Tenboskimomentujętybyłcoprawdawsposób
abstrakcyjny,alecechyprzypisywanephysisniepozostawiająwątpliwości,iż
miałaonacharakterabsolutny(jakoabsolutneźródłowszystkiegoorazpodstawa
tego,cojest,itego,cosięwświeciedokonuje,ajednocześniepozostającaciągle
takasama).Absolutneokazywałysię,wpewnymsensie,atomyDemokryta,
zuwaginaswąniezniszczalność.Absolutne,zpowoduswejwieczności,byłyidee
Platona,aponadtomówiłonoboskimumyślestanowiącympierwotnąprzyczynę
całejrzeczywistości.Woczywistysposóbabsolutnabyłateżczystaforma
Arystotelesa,gdyżujmowałonjąjakobogabędącegopierwszymporuszycielem.
Wczasachnowożytnychabsolutnestałosięniemogącenieistniećkartezjańskie
cogito,pełniącefunkcjęostatecznejpodstawydouznaniaistnieniainnych
istnień
25
.Absolutnyokazywałsięteżkantowskirozum,zuwaginaswąostatecz-
nośćiniezależnośćodjakichkolwiekzmianzachodzącychwczasieiwprzestrze-
ni,nawetjeślipozostawałonzwiązanyzistotamiistniejącymiwformieczasowej
iprzestrzennej,czyliludźmi.Zuwaginato,żerozumtenbyłczymśboskim
wczłowieku,życiezgodneznimokazywałosięnajbardziejwskazane.Odpo-
wiadałotoprzekonaniufilozofiimetafizycznej,iżwżyciukontemplacyjnym
wchodzimywkontaktzbóstwem.Absolutnabyłanawetmaterianowożytnych
filozofówmaterialistycznych,gdyżjaktojużwielokrotniewykazywano,cecho-
wałyjąwłasnościprzypisywanewcześniejistocieboskiej.Początki,doktórych
odwoływałasięfilozofiametafizyczna,jakzauważaHabermas,byłyzawsze
usytuowaneponadświatemskończoności,stanowiącjegobazę
26
.
ZkoleiuHeglarozumjestnietyleabsolutny,ilestajesięwręczabsolutem,
gdyżzawierawsobierównieżmyślącegomyślenie,odpowiedniodotezyHegla,
iżmyśleniejestrównieżbytem.Hegelspoglądanacałąpoprzedzającągo
filozofięjakodrogęprowadzącądoideiabsolutu,będącegowręczabsolutem
boskim.Piszeon,żepunktemwyjściahistoriifilozofiibyło„ujęcieBogajako
24
H.Arendt,Myślenie,przeł.H.Buczyńska-Garewicz,Warszawa1991,s.191.
25
LeszekKołakowskipiszeotymwsposóbnastępujący:ÐKartezjańskieegojestwtymsensie
absolutem,żebędącjedynymiwyjątkowym,nieprzeniknienieiwsobniemoim,możezawsze
powiedzieć,jakbiblijnystwórca,))jestem,któryjestem((fl,L.Kołakowski,Horrormetaphysicus,przeł.
M.Panufnik,Warszawa1990,s.83.
26
Por.J.Habermas,PostmetaphysicalThinking...,s.30.
