Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
RozdziałI.Ogatunkuprasowym…
Jesttopróbaholistycznegoujęciagatunku,ponieważanalizagenolo‑
gicznapoleganajaknajszerszymspojrzeniunaczynniki,któredecydu‑
jąoidentyfikacjiiinterpretacjidanegogatunku.Wsposóbcałościowy
traktujegatunektakżeAleksanderWilkoń:flgatunekjesttypemtek‑
stówbliskospokrewnionych,mającychtęsamą(lubpodobną)funk‑
cję,dystrybucjęsemantycznąiformalnąokreślonychcechjęzykowych
orazzwiązekzkulturąipragmatykąkomunikacjidanejwspólnoty
etnicznej”(2002:200).Analizującgatunki,należywówczasustalić:funk‑
cjęwypowiedzi,związekzdanąsytuacjąkomunikacyjnąorazwłaści‑
wościstrukturalne,kompozycyjneistylistyczneorazzwiązkimiędzy‑
gatunkoweikulturowykontekstwypowiedzi(Wilkoń2002:199)
1.
WspółczesnagenologiapowstałazsilnejinspiracjiteoriąMichaiła
Bachtina.NiebędęreferowaćcałejBachtinowskiejteorii
2,leczprzywo‑
łamtejegosądy,któremiałynajwiększywpływnadzisiejszespoj‑
rzenianagatunek
3.flWprawdziekażdaposzczególnawypowiedźjest
indywidualna,jednakżewewszystkichobszarachzastosowaniajęzyka
wypracowanezostałyspecjalnewzględnietrwałetypytakichwypo‑
wiedzi.Nazywamyjegatunkamimowy”(BaCHtin1986:348).Bachtin
określagatunekmowyjakofltrwałypodwzględemtematycznym,kom‑
1Należypodkreślićwyznacznikiważnedlaopisugatunku,podaneprzezprekur‑
sorkębadańgenologicznych–StefanięSkwarczyńską.Sąto:nadawca,odbiorca,stosu‑
nekłączącynadawcęzodbiorcą,sytuacjanadawcza,odbiorczainadawczo-odbiorcza,
funkcjakomunikatu,kierowananaporozumieniezodbiorcą,przedmiotkomunikatu,
ujęcieprzedmiotukomunikatu,tworzywokomunikatu,przedstawienieorazkodiwyraz
(SkwarCzyńska1965:89).WskazówkidopełnejanalizygatunkówpodajetakżeTeresa
Dobrzyńska:flopisaćdanygatunektoprzedewszystkimzidentyfikowaćparametryprag‑
matycznejegotypowegoużycia[…],aleteżustalićjegostrukturętekstową.Towyznaczyć
jegomiejscewpolugatunkowym,wobrębieokreślonychstylówfunkcjonalnych.Pozwoli
tooddzielićjegoużyciazgodneznormąodużyćnietypowych,będącychrezultatemświa‑
domejgryzformągatunkowąlubnieświadomejdeformacji.Umożliwiteżuchwycenie
przemianstrukturalnychifunkcjonalnychwprocesieprzemian”(Dobrzyńska1992:80).
2OmówieniapoglądówBachtinaprzynosiwielepozycjibibliograficznych(Dobrzyń‑
ska1992;Kasperski1994;Żyłko1994;Wilkoń2002;Zaśko-Zielińska2002;Rapak2003;
Witosz2005).
3Zdarzasięjednak,żeniektórekoncepcjespotykająsięzwyraźnąpolemiką.Alek‑
sanderWilkońpisał:flnieprawdziwejestprzekonanie,iżmówimywyłącznieprzyużyciu
określonychgatunkówmowy;sąbowiemwypowiedzi,któremająwielkiwspółczynnik
swobody,improwizacjiiintuicji,niepodlegająckonwencjom.[…]Bachtinjakbyniedo‑
strzegłteżżywiołuswobodnejpotoczności,kreatywności,wielościpotencjalnychprzed‑
miotówrozmowyijejstylów.[…]Niebadał[…]tekstów,którejakżeczęstosąpod
względemgatunkowymrozmyte,synkretyczneiautentycznieswobodne”(Wilkoń2002:
208–209).TeresaDobrzyńskazwracauwagęnaniejednoznacznestosowanieprzezBachti‑
naterminów:gatunkipierwotneigatunkiwtórne(Dobrzyńska1992:76).Uważam,żewarto
docenićkrytyczneuwagizwiązanezostrożnymwyznaczaniemramgatunkowych,choć
bardzoczęstopewnegatunki,mimoichrozmytegocharakteru,możnazdefiniować.
