Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.ROLNICTWOPODSTAWĄROZWOJUGOSPODARCZEGO
16
Tempoprzemianagrarnychniebyłorównomiernewewszystkichkrajach.Prze-
wodnictwowtymzakresienależałoniewątpliwiedoAnglii.
Winnychwarunkachkształtowałsięustrójagrarnywśrodkowejiwschodniej
Europie.NaziemiachpolskichwX-XIw.władzapaństwowa,przywspółudziale
możnychirycerstwa,zorganizowałasystemfiskalnyorazwłasnysektorgospo-
darczyobejmującyprodukcjęiusługiwpostacispecjalnychwsisłużebnych.
Sektorówzaspokajałpotrzebypaństwaibyłdostosowanydosłaborozwiniętych
stosunkówrynkowychnaziemiachpolskich.Całepaństwo,wtymiziemia,sta-
nowiłowłasnośćpatrymonialnąpanującego,któryutożsamiałsięzpaństwem.
Wolnichłopibylitraktowanijakopoddanipaństwa,pełniącusługinajegorzecz
wpostacipańszczyzny,danin,podwód,stróżyiinnych.
Podwpływemrozwojuwarstwymożnychorazpostępówgospodarkirynkowej
dokonywałsięrozkładtegospecyficznegosystemu.Przeznadaniaziemioraztzw.
przywilejeimmunitetowewykształciłasiętypowojużfeudalnawarstwawłaścicieli
ziemizainteresowanabezpośredniogospodarowaniem.Największymfeudalnym
właścicielembyłksiążę.Szczytowyokresrozwojuwłasnościksiążęcejprzypada
na2poł.Xw.Tenstanrzeczynieutrzymałsięzbytdługo,ponieważwzmogło
sięniebawemrozdawnictwoposiadłościksiążęcychnarzeczosóbświeckich
iinstytucjikościelnych.
Książę,umacniającswąwładzęprzypoparciufeudałów,zjednywałsobieich
przychylnośćm.in.nadawaniemziemi.Nadaniamiałyrównieżnaceluzagwa-
rantowanierycerskiejsłużbywojskowej.Stanowiłyoneczynnikprzyśpieszający
procesprzekształcaniasiędziedziców-rodowcówzprostychrycerzywwielkich
właścicieliziemskich.Nadaniatebyłyzregułydziedziczone.Przeważnienada-
wanoziemiepołożonezdalaodośrodkówosadniczych,nagranicachdzielnic,na
obszarachnieeksploatowanychdotychczasrolniczo.
Oboknadańbyłyiinnemożliwościpowstawaniamajątkówfeudalnych.Nie-
którzyfeudałowiepowiększaliswojeposiadłości,zajmującziemiebędącedotąd
pustkowiem.OdXIIw.znacznyudziałwpowstawaniuwielkiejwłasnościziem-
skiejmiałokupnoorazscalanierozrzuconychposiadłościprzezzwiązkirodzinne
lubzamianę.
Najliczniejszągrupęfeudałówświeckichstanowiliwłaścicieleposiadający
1-2wsie.NajczęściejspotykamyichnaŚląsku,znacznierzadziejwpozostałych
dzielnicachPolski.
Największymipoksiążętachwłaścicielamiziemskimibyłybiskupstwaiklasz-
tory.Dobrakościelne,bezwyjątku,zawdzięczająswojepowstaniedarowiznom
książęcymirycerskim.NadanianarzeczKościołabyłypodyktowaneczynnikami
naturyreligijnej,atakżemotywamidoczesnymi.Książętaiświeccyfeudałowie
docenialirolęKościoławutrwalaniuizabezpieczaniuichpanowaniaihojnie
obdarzalimajątkamiziemskimibiskupstwaorazklasztory.
Biskupstwaodegrałypionierskąrolęwstanowieniuwładztwagruntowego,
znaczniewyprzedzającpodtymwzględemwłasnośćziemskąmożnych,anawet
klasztorów.Rozbudowaorganizacjikościelnejpochłaniałacorazwiększekoszty
