Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
KRAKOWSKITEATRŻ<'OWSKIumiędzyV]XQGHPDsztuką
TowarzystwaKT)iprowadzonejprzezniegoscenyumieszczamywkontekściespo-
łecznym,politycznym,gospodarczymikulturalnym.Ztegote*powoduuwzględniamy
działalnośćpedagogicznąikulturotwórcząÄTeaterGezelszaft´.Poczwarte,teatrro-
zumiemyjakoczęśćÄświatawidowisk´
9.Wkonsekwencjitam,gdziewydajesięto
celowe(zwłaszczaweWprowIdzBniu),wskazujemynaprzykładywzajemnegood-
działywaniateatruorazkina,sportu,widowiskzpograniczasportuicyrku,procesów
sądowychorazrozmaitychimprez.Popiąte,badającteatrspołeczności*yjącejwdia-
sporze,pamiętamy,i*maondwaaspektyikoterytorialnyieksterytorialny.Zmuszanas
to(np.przyokazjiomawianiarepertuaru)douwzględnianiafaktu,i*pozostajeon
wzwiązkunietylkozkulturąotoczenianie*ydowskiego,wnaszymprzypadkupolską,
aleizkulturą*ydowskąÄzagraniczną´(np.zrodzonąwAmeryce),ajednocześnie
Äwłasną´.Wreszcie,poszóste,przyjmujemyzaproponowanyprzezchoneShmeruka
modelposthaskalistycznej
s,świeckiejkultury*ydowskiej(tworzonejprzez)ydów
i/lubdla)ydów)jakopolisystemuzło*onegozsubsystemówijidyszowego,hebraj-
skiegoipolskiego.
Poświęćmykoncepcjitejniecowięcejmiejsca,gdy*wartajestszerszegoomówie-
niazewzględunawysokąwartośćhermeneutyczną.Otojakswójmodelreferujesam
autori
ÄOprócztradycyjnejkulturyreligijnej,którawcią*dominowaławmiędzywojennejPol-
sce,włoniepolskiego)ydostwaistniałytrzynowoczesneposthaskalistyczne
ssystemykul-
turowe.Ogólnierozró*nianojenapodstawiecechjęzykowychiideologicznych.Systemy
kulturowewjęzykach*ydowskich-hebrajskimijidysz,zwykleidentyfikowanozokreślo-
nymi*ydowskimiideologiaminacjonalistycznymi.Kulturahebrajskaopierałasięnaideolo-
giisyjonistycznej,podczasgdynowoczesnąświeckąkulturęjidyszowąbudowaliprzede
wszystkimbundyściiichadherenci,atak*e,wmniejszymstopniu,syjonistycznisocjaliści,
folkiściicispośródkomunistów*ydowskich,którzyniebylizwolennikamiasymilacji)y-
dów.Temujawnieideologicznemucharakterowidomenkulturowychwjęzykach*ydow-
skichtowarzyszyłofanatyczneroszczeniesobiepretensjidowyłączności.Zwolennicykultu-
ryhebrajskiejkierowalitepretensjeprzeciwpozostałymdwómsystemom,azwolennicy
kulturyjidyszczynilitosamo.Obiegrupyreagowałypodejrzliwością,obawą,jeśliniecał-
kowitymodrzuceniemnasferękulturypolsko-*ydowskiej,którawichoczachdopuszczała
niebezpieczeństwoasymilacji.Działosiętakpomimotego,*eniektórzyhebraiściwoleliję-
zykpolskiodjidysz,arównolegle,choćmniejjawnie,niektóryjidyszyściwolelijęzykpol-
skiodhebrajskiego´
10.
Dlazilustrowaniatwierdzeniaoistnieniukonfliktówwewnątrzpolisystemuprzy-
toczmydwawyrazisteprzykłady.W1932r.Moj*eszKanferpisałoincydencie
wWilniei
ÄPrzedkilkudniamiprzeczytałemwjednymzwarszawskichdzienników*ydowskich
korespondencjęzWilna,opisującąnamprzebiegakademiiurządzonejprzez)ydowski
ZwiązekLiteratówweWilnienacześćwielkiegopisarza*ydowskiegoDaw>ida]Pińskiego.
Dowiedzieliśmysięztejkorespondencji,*egdyimieniemliteratówhebrajskichweWilnie
chciałprzywitaćdostojnegogościap.M.Dworzeckiizacząłprzemawiaćpohebrajsku,pod-
Zob.idBP,TBItrwświBciBwidowiskś'ziBwięćdziBsiątjBdBnlistówonIturzBtBItru,Warszawa1991.
ch.Shmeruk,HBbrBw-Yiddish-Polish∫ATrilinguIlJBwishCulturB,>wi]ThBJBwsofPolIndBBtwBBn
TwoWorldWIrs,ed.by<.Gutman,E.Mendelsohn,J.Reinharzich.Shmeruk,HanoYer-London1989,
s.285-286>tłumaczeniemoje-M.B.].Wszędzie,gdzieniewymieniamnazwiskatłumacza,oznaczato,*e
samadokonałamprzekładu.
