Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
Wkażdymsystemiepolitycznymróżnegrupywspółpracująiłącząsięzesobąpoto,bymiećwiększywpływnapolitykępublicznąidzięki
temurealizowaćswojeinteresy.Wprzypadkukażdejsprawy,wktórejpodejmowanesądecyzje,możnazidentyfikowaćzainteresowanenią
bezpośredniopodmioty.Każdyproblempodejmowanypubliczniewnosiipobudzakonstelacjeinteresów,któremobilizująsięnarzecz
zagwarantowaniakorzystnegodlasiebierozstrzygnięcia.UniaEuropejska(UE)niejestpodtymwzględemwyjątkiem,wprostprzeciwnie
–wciąguostatnichlatstałasięarenąeksplozjiaktywnościlobbingowejigwałtownegowzrostuliczbygrupinteresu.Rozwinęłysięnietylko
różneformyreprezentacjiinteresówi„ścieżkidostępu”doinstytucjiUE,lecztakżewidocznyjestproceswyraźnejinstytucjonalizacji
systemuzapośredniczeniainteresów.
Licznebadaniazzakresunaukspołecznych,prowadzonegłówniewpaństwachEuropyZachodniej,próbująwyjaśnićfenomentak
skokowegorozwojulobbingunaszczebluUniiEuropejskiej,aichwynikiprzedstawiająciekaweiinspirującewyjaśnienia.Wnowych
państwachczłonkowskichUniitaproblematykajestraczejnowymisłaborozpoznanymobszaremdociekańnaukowych.Dlatego
prezentowanewynikibadańmajązazadaniewypełnićlukęistaćsięzarzewiemdalszychigłębszychposzukiwańanalitycznych.
Głównątezą,wokółktórejskupiasiętaksiążkaiprzeprowadzonawniejanaliza,jestzałożenie,żenastępujeproceskonsolidacji,tj.
stabilizacjiiumocnieniasięsystemuzapośredniczeniainteresówgrupowychnapoziomieUniiEuropejskiej.Mimoiżnadalnastępują
dynamicznezmianywtymsystemie,związaneprzedewszystkimzposzerzaniemkompetencjiinstytucjiUE,procesamiglobalizacji,np.
rozwojemhandlumiędzynarodowego,przepływemkapitału,jakrównieżrozwojemnowychtechnologii(internet),tojednakwidocznejest
jegoosadzaniesięiugruntowywanie.
Najważniejszeelementyprocesukonsolidacjiunijnegosystemuzapośredniczeniainteresówtoprzedewszystkim:dośćszeroka
mobilizacjaspołecznaipowstaniedużejliczbyróżnychformorganizacjiinteresów,ustanowienietrwałychrelacjiiróżnychformwspółpracy
międzyinteresariuszamiainstytucjamiUE,ukształtowaniemniejibardziejsformalizowanych„ścieżekdostępu”isystemu„wymiany
zasobów”,utrwaleniesięzasadiregułreprezentacjiiagregacjiinteresów,ujawnieniesięspecyficznegocharakterutegosystemu
uznawanegoza
suigeneris
,atakżepostępującajegoinstytucjonalizacja.Mimoistnieniaolbrzymiejróżnorodnościeuropejskich
interesariuszy,odmiennych,anawetkonkurującychzesobąpolitykinstytucjiUEwobecgrupinteresu,zróżnicowanych
ifragmentarycznychformimożliwościwpływunaprocesydecyzyjneilegislacyjne,systemtenwydajesięwewnętrzniecorazbardziej
spójnyizintegrowany.
Bardzotrudnojestjednoznacznieokreślićetapyprocesukonsolidacjiunijnegosystemuzapośredniczeniainteresów,możnajednak
wyodrębnićpewneokresy,wydarzeniaprzełomoweorazwłaściwościsamejUnii,którezadecydowałyojegopostępującejstabilizacji
iwewnętrznejspójności.Tezybardziejszczegółowestawianewtymopracowaniudotycząwłaśnieuwarunkowańprocesukonsolidacji
systemu.
Popierwsze,należyuznać,żekształtirozwójsystemuzorganizowanychinteresówzdeterminowanebyłyinadalsąprzezstrukturę
instytucjonalnąUEijejmodyfikacjeorazunijnysystemprawny.Współzależnośćjesttaksilna,żemożnamówićoichwspólnejewolucji.
Podrugie,brakwyraźnejhierarchiiwładzyorazwielopoziomowośćisieciowośćzarządzaniawUniiułatwiaszerokidostępgrupinteresu
doprocesuformułowaniaunijnychpolitykpublicznych.KolejnącechąUE,sprzyjającąrozwojowigrupinteresu,jestkoncyliacyjnycharakter
podejmowaniadecyzji.Wkształtowaniepolitykunijnychzaangażowanychjestwielestronoróżnych,częstoodmiennychwizjach,m.in.
państwaczłonkowskie,instytucjeUE,partiepolityczne,regiony,grupyinteresuiobywatele.Jednakniestanowitoprzeszkody,bydecyzje
podejmowaćnazasadzieuzgodnieńprowadzącychdokompromisuakceptowalnegoniemaldlawszystkichzainteresowanychstron.Kultura
kompromisuipolubownerozstrzyganiesporówzachęcająimobilizująlicznegrupyinteresudoaktywności.
WksiążcestawiamtezęowzrastającejrolilegitymizującejgrupinteresudlainstytucjiipolitykUE:wmiejsceniedostatecznej
legitymizacjidemokratycznejtworzonajestlegitymizacjatechnokratyczna.GłówneorganyUE,szczególnieKomisjaEuropejska(KE),
starająsięprowadzićaktywnąispójnąpolitykęwobecgrupinteresu,oczekującodnichdostarczeniacennychzasobów.Wobecistniejącego
wUEdeficytudemokracjiKomisjaEuropejskaiParlamentEuropejski(PE)usiłujązwiększyćlegitymizacjęswoichdecyzji.Przez
zaoferowanieim„punktówdostępu”iwłączenieichwprocesydecyzyjnemogąoczekiwaćodgrupinteresulegitymizacjinapoczątku
(
inputlegitimacy
).RówniecennymzasobemdlainstytucjiUEjestwiedzaekspercka,którątakżetraktujesięjakośrodekwymiany
wkontaktachzgrupamiinteresu.
RelacjemiędzygłównymiorganamiUEainteresariuszamiopartesąnazasadachwymianymiędzyorganizacyjnej,coprowadzi
doustanowieniaokreślonychnormizasad,atakżepowstawaniaszerokiegorynku–areny,naktórejtetransakcjesięodbywają.
Uczestnicywymiany,szczególniegrupyinteresu,ucząsię,jakkorzystaćzróżnych„ścieżekdostępu”,jaktworzyćkoalicjeisieci
współpracyzinnymipodmiotami.Wzrastateżliczbainteresariuszyoferującychswojezasoby,wcorazwiększymstopniuotwierająsię
instytucjeoczekującetychzasobów.Okazujesięzatem,żewwieluprzypadkachtoKomisjaEuropejskajestbardziejzainteresowana
kontaktamizgrupamiinteresuniżsamiinteresariusze.
WprocesiezwiększanialegitymizacjitechnokratycznejKEpróbujepraktykowaćmechanizmydemokracjideliberatywnej.Wprowadzając
liczneproceduryszerokichkonsultacjispołecznych(np.przezinternet)izachęcającróżnezainteresowanepodmiotydowzięciawnich
udziału,oczekujedostarczeniadwóchrodzajówzasobów:informacjiiwiedzyeksperckiejorazuprawomocnieniajejdecyzji.Traktujeprzy
tymgrupyinteresujakoprzedstawicielispołeczeństwaobywatelskiego,uznającichopinieza„głosludu”.Oczywiściezałożenie,
żeinteresariuszeigrupyinteresusągłosemspołeczeństwa,możebudzićwątpliwości,aletakieuproszczonepodejścieKEprzyjęła,
argumentując,żejestotwartanawszystkiezainteresowanestrony.
Kolejnatezapostawionawtymopracowaniuzakłada,żewcorazwiększymstopniuwpływnakształtowaniepolitykpublicznychUnii
majągrupyinteresówspołecznychipublicznych,następujerównoważenieinteresówbiznesowychinieekonomicznych,aletylko
wokreślonychokolicznościachitylkowpojedynczychwypadkach.Nadalpodwzględemzdolnościmobilizacyjnej,liczebnościorganizacji
isiłyoddziaływaniabiznesjeststronądominującąnascenieeuropejskiej.Widocznywzrostaktywnościiznaczeniaorganizacji
reprezentującychinteresynieekonomicznespowodowanyjestmobilizacjągłównieugrupowańekologicznych.Obserwujesięnietylkoich
większezaangażowaniewdziałalnośćjakorzeczników,lecztakżebardziejkoncyliacyjnenastawieniewobecstronybiznesu.Powstają
różnegorodzaju„zielonesojusze”–koalicjeekologówiprzedstawicieliśrodowiskabiznesu,którychzadaniemjesttworzenieopozycji
wobecinstytucjiUE.Pewnezmianynastępujątakżeweuropejskichorganizacjachzwiązkówzawodowych,amianowicienajwiększeznich
znazbytspolegliwychpartnerówspołecznychprzekształcająsięwinicjatorówmasowychruchówkontestujących.
Konsolidacjisystemusprzyjatakżecorazpowszechniejszaakceptacjasystemureprezentacjiinteresów,działalnościlobbingowej,grup
interesówiichwpływunakształtowanieunijnychpolitykpublicznych.OpiniapublicznawUEdośćpozytywnieoceniadziałalność
lobbingową,dostrzegajączarównojejpozytywne,jakinegatywneaspekty.
Książkakoncentrujesięwokółkilkuosi.Popierwsze,przedstawiaprocesewolucjieuropejskiegosystemuzapośredniczeniainteresów
orazróżnicowaniesięinteresów,reprezentującychjepodmiotóworazformtejżereprezentacji.Ukazujenietylkoniezwykłebogactwo
typówirodzajówinteresariuszy,ichrozwójiuwarunkowaniafunkcjonowania,alerównieżichproblemywynikającez„uwięzieniamiędzy
logikączłonkostwaalogikąwpływu”[1].Ponieważprocesrozwojueuropejskichgrupinteresumacharakterdynamiczny,anawet
żywiołowy,toteżanalizabędziekoncentrowałasięprzedewszystkimnaprocesiezmianiprzekształceń,anienatrwaniuistabilności
systemu.Interesująceikoniecznewydajesiębliższeprzyjrzeniesięuwarunkowaniompowstawaniaimnożeniasięlicznychgrupinteresu,
ichzmieniającymsięformomorganizacyjnymorazwysiłkomzmierzającymdozaistnienianascenieeuropejskiej.
Podrugie,pracaanalizujepolitykęinstytucjiUEwobecgrupinteresuiichmożliwościwspółtworzeniasystemureprezentacjiinteresów
orazwłączaniainteresariszywprocesydecyzyjneilegislacyjne.Wydajesiębowiem,żecorazwyraźniejzarysowanadługookresowa
strategiaKomisjiEuropejskiejwobecinteresariuszyjestgłównym,aleniejedynym,czynnikiemformującymtensystemigo
konsolidującym.
Analizagrupinteresuorazdziałalnościlobbingowejjestwksiążceprowadzonawdwóchwymiarach:mobilizacjiorganizacyjnej
