Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
Częśćpierwsza.Prawopracy
Prawopracyzwiązanejesttakżezpolitykągospodarczą,tworzącąpodstawymaterialne
prowadzeniapolitykispołecznej.Jakodziedzinaprawarealizujejednakswezadaniaza
pomocąśrodkówprawnychkonkretyzowanychwodpowiednichprzepisach,do
którychodnosząsięogólnezałożeniatworzenia,interpretowaniaistosowania
obowiązującegoprawa.
2.Genezairozwójochronypracy
Powstaniepolitykispołecznejwnowoczesnympaństwiewiążesięztakzwaną
kwestiąrobotniczą,którapojawiłasięwXIXwieku.Robotnicyfabryczni–nowagrupa
społeczna,którawykształciłasięwrazzpowstaniemprzemysłu–wymagaliochrony
przedwyzyskiemieksploatacją.Formalnierobotnik,wolnynajmita,wprzeciwieństwie
dopańszczyźnianegochłopa,wstosunkupracybyłrównąstronąpodwzględem
prawnym,alejakoekonomiczniesłabszyfaktycznieuzależnionybyłodpracodawcy.
Wzwiązkuztympostulatypolitykispołecznejżądałystworzeniaochronnego
ustawodawstwapracy,abyzmniejszyćtęnierówność.Ponieważprzemysłfabryczny
najwcześniejrozwinąłsięwAnglii,wtymwłaśniekrajuwydanopierwszeakty
ustawodawstwapracy.W1833r.przyjętoustawęzakazującązatrudnianiadziecido
lat9wprzemyślewłókienniczym,ograniczonodopuszczalnyczaspracydzieci
starszychimłodzieży,atakżezakazanoichpracywnocy.Jednocześniedokontroli
realizacjitychprzepisówpowołanowyspecjalizowanyorganadministracjipaństwowej
–inspekcjępracy(zwanąwówczasfabryczną).Wtymczasiewydanorównieżprze-
pisyograniczająceczaspracykobietiichpracęwnocy,awstosunkudoogółu
robotnikówprzepisychroniącewynagrodzenia,zakazującdokonywaniasamowolnych
potrąceńprzezpracodawcę.Następnieinnekrajewydałyprzepisyograniczającepracę
dzieci(Prusy–1839r.,Francja–1842r.,Rosja–1882r.)orazkobiet(Francja–1848r.,
Prusy–1878r.,Rosja–1885r.).Powołałytakżeinspekcjępracy(Prusy–1853r.,
Francja–1874r.,Rosja–1882r.),którejdziałalnośćwymuszałarespektowanie
ustawodawstwaochronnego.
NaprzełomXIXiXXwiekuprzypadawydaniepierwszychprzepisówwdziedzi-
niebezpieczeństwaihigienypracyorazwyodrębnieniawposzczególnychkrajach
urzędówministrapracy.W1871r.wydanowAngliiustawęozwiązkachzawodowych,
awinnychkrajachpowoliznoszonozakazyichtworzenia.Ruchzwiązkowynabierał
znaczenia.W1910r.wAngliipowołanopierwszeurzędypośrednictwapracy.Zwolna
prawofabryczneprzekształcałosięwpraworobotnicze,zwiększającswójzakres
przedmiotowyipodmiotowy,abyostateczniestaćsięprawempracyobejmującymogół
stosunkówpracy.Powstałoonowceluregulacjipracywfabrykachitakasytuacjajest
dlaniegotypowa,choćobjęłorównież,zbiegiemczasu,innychpracowników
(zwłaszczawrolnictwie);ustawodawstwopracynieobjęłonatomiastsłużbypaństwo-
wej(cywilnejiwojskowej),którejregulacjajestcałkowicieodrębna.
Ostatnielatapierwszejwojnyświatowej(1917–1919)przyniosływEuropieod
dawnapostulowanąustawowąrealizację8-godzinnegodniapracy(48-godzinnego
tygodniapracy),przyznaniezaśuprawnieńdourlopuwypoczynkowegonastępowało
