Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
czazaśkompleksowychstudiównatematkulturyduchowej,uwzględniających
znaczenieifunkcjęprawosławiawewspółczesnejkulturzeSerbów.Dopróby
ponownegoodczytania„wzorów”,czyteż„form”
3omawianejkulturyobligują
takżepodjęteprzezintelektualistówserbskichnapoczątkulatdziewięćdziesią-
tychubiegłegowiekuiwciążkonsekwentnierealizowanezabiegiaktualizacji
ireinterpretacjiichnarodowejtradycjikulturowej.Zważywszynaraczejskrom-
ną,najczęściejograniczającąsiędostereotypówwiedzę,tzw.przeciętnegoczy-
telnikapolskiego,pożądanewydajesiętuprzypomnieniewyrazistych„domi-
nant”tejtradycji(wśródinnych,wtymrównieżbałkańskichkulturserbska
uchodzizaformęstosunkowoczystąiarchaiczną).Jednakzadaniemjeszcze
ważniejszymstaniesięrozpoznanietożsamościifunkcjiwybranych„kulturo-
wychprototypówtradycji”
4,którestanowićtubędziedlaautorkiswoistypara-
dygmatodniesieńinterpretacyjnych.
Rozległośćmateriałubadawczegoimnogośćrodzącychsięwtrakciejego
eksploracjiproblemówpowoduje,iżzopisywanegoprzezRuthBenedict
ogromnego„wachlarzakonfiguracjicelówimotywacjiludzkichskładających
sięnakulturę”
5dokonaćmusimytrudnegowyboru,kierującnasząuwagęraczej
tylkoku„wyspomwzględnietrwałychform”,„wyspomstabilności”,które–
zdaniemBarbarySkargi–oweskomplikowanekonfiguracjepozwalająwłaści-
wieoświetlićizrozumieć
6.Zajednąztychostatnichuznaliśmytuzatemnaj-
ważniejszybodaj–obokludowego–nurtserbskiejtradycjikulturowej,jakim
jesttradycjazwiązanazprawosławiemiCerkwią.Posługiwaniesięterminem
„kulturaduchowa”nieoznaczaprzytym,iżakceptujemypodtrzymywanyprzez
nielicznychjużbadaczywyrazistypodziałna„kulturęduchową”(zwanąprzez
niektórychsemiotyczną–kulturąznaczeńiwartości)i„materialną”(określaną
teżmianemcywilizacji)
7.Wszelkakulturajestduchowazsamejswojejgenezy,
azarazem–niemai,jaksięwydaje,byćniemożekultury,którabyłabyjedynie
„duchową”(wszakwrzeczywistościspołecznejniemamynigdydoczynienia
3R.Benedict,Wzorykultury,tłum.J.Prokopiuk,Warszawa1966,s.114–115.
4Terminemtym–wodniesieniudokulturymacedońskiej–posłużyłsięwswymstudiumLech
Miodyński.Por.Powrotyznaczeń.Aktualizacjetradycjikulturowychwliteraturzemacedońskiejpo
1945roku,Katowice1999,s.7.
5R.Benedict,op.cit.,s.326.
6B.Skarga,Granicehistoryczności,Warszawa1989,s.14,211.
7Pomijamytuistotnąirozległą,leczwwieluopracowaniachszczegółowoomówionąproble-
matykędotyczącąobszarówznaczeniowychpojęćkulturaicywilizacjaorazzasięgugeograficzne-
goichstosowania.Oróżnychsposobachichpojmowaniaidefiniowania(np.wobrębiehistoriogra-
fii,antropologiikulturyczyteżhistoriistosującejmetodysocjologiczne)–takżenagrunciewspół-
czesnejfrancuskiejiangielskiejszkołyhistorycznej,któreposługująsięterminem„cywilizacja”
zarównodlaokreśleniaduchowych,jakimaterialnychwłaściwościiosiągnięćspołeczeństw.Zob.
np.N.Elias,PrzemianyobyczajówwcywilizacjiZachodu.Cz.I,Socjogenezapojęć„cywilizacja”
i„kultura”,tłum.T.Zabłudowski,Warszawa1980,s.5–59,zwłaszczazaśs.13–16orazJ.Szacki,
Historiamyślisocjologicznej,Warszawa1983,t.I:s.185–188,332–333;t.II:s.478–479,486–
–492,689–694.Szczegółowegoprzeglądustanowiskiomówienianajważniejszychpracnatemat
kultury,cywilizacjiitradycjidokonujewswejksiążcenp.HannaKowalska,Kulturastaroruska
XI–XVIw.Tradycjaizmiana,Kraków1998,s.27–50.
