Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
CZARTAK
(civilizac
vnipoezie),którąpropagowałS.K.Neumann(1875-1947)wartyku-
łachifelietonach,zebranychwksiążceAt>z
vijez
vivot!(1920,Niechżyjeżycie!).
Krytycyniekiedytraktującywilizmjakoczes.mutacjęąfuturyzmu,po-
nieważNeumann,byłymodernistaiprzywódcaąAnarchistycznychBurzy-
cieli,wtekstachpublikowanychwpiśmieHLidovénoviny”(odczerwca1913
doczerwca1914;ilustracjeJ.¸apka,1887-1945)zentuzjazmemodniósłsię
donowychtendencjiwsztuce,doprezentowanychprzezniądynamicznych
obrazówwspółczesności,tętniącychżyciemwielkichmiastinowegopiękna
kreowanegoprzezcywilizacjęzjejosiągnięciamitechnicznymi.Neumann
widziałwtymnowoczesnyipotrzebnywspółczesnemuczłowiekowipatos
(artykułOltár
vume
vnianovy
)patos–Ołtarzsztukiinowypatos),atakżemożli-
wośćodnowyjęzykapoezji(Hnowapoezja-pisał-powinnabyćpatetyczna
jaklotaeroplanuiekspresywnajakmetropolia”).Nawiązywałdotegowma-
nifeścieOtevr
venáokna–Otwarteokna(HUm,leckym,si˚nik”,1911),gdzie
zaprobatąpowtarzałhasłafuturyzmuF
.T
.MarinettiegoijegopostulatHsłów
nawolności”.InspirowałsięteżmanifestemG.Apollinaire)aL>antitradition
futuriste(1913,Antytradycjafuturystyczna).Pierwszeczes.informacjenate-
matfuturyzmuopublikowałJ.¸apekwperiodykuHUm,leckym,si˚nik”
(1911-1914)w1912r.wPradze,gdziewnastępnymrokuodbyłasięteżwy-
stawawł.malarzy-futurystówU.Boccioniego,C.Carry,L.RussoloiG.Se-
veriniego.
InnymŹródłemcywilizmubyłazpewnościąpoezjaŚ.Verhaerena(1855-
1916)oraz,odkrywanawłaśnieprzezEuropę,twórczośćW
.Whitmana
(ąwhitmanizm;jegoŹdźbłatrawynajęzykczes.przełożyłJ.Vrchlicky,
1853-1912,w1906r.pt.Stéblatrávy)zodświeżającymdotychczasowekon-
wencjebogactwemmotywów,którekreowałyideepostępucywilizacyjnego,
demokratyzmu,dynamikiżyciaorazaktywności(ąaktywizm)iegzysten-
cjalnegooptymizmu.
Neumannpoświadczyłswojecywilistyczno-futurystycznenastawienia
zwłaszczawtomiewierszyNovézpe
vvy(1918,Noweśpiewy)podzielonymna
częściocharakterystycznychtytułachZpe
vvydrátu
°–Śpiewdrutów,Zpe
vvyzlo-
mozu–Śpiewyzezgiełku,Zpe
vvyzticha–Śpiewyzciszyorazdodanewdrugim
wydaniu(1935)Zpe
vvysve
vtel–Śpiewyświateł.CywilizminspirowałteżJ.Ho-
rę(1891-1945),copotwierdzazbiórwierszyStromvkve
vtu(1920,Drzewo
wkwiatach)napisanywtonacjiwitalistycznej,wktórymdominująpoetyckie
fascynacjewielkomiejskącodziennością.
Wdwudziestoleciumiędzywojennymcywilizmstałsięistotnymukładem
odniesieńdlaczes.poezjiproletariackiejiprzedstawicieliąpoetyzmu
(np.poematV
.NezvalaEdison,1928).
F
.Kautman:S.K.Neumann.C
vlove
vkadilo1875-1947,Praha1966;V
.Dostál:At>z
vijez
vivot!anebTr
vide-
satera,H¸eskáliteratura”1975;S.VlaTin:Odcivilizac
vnipoeziekpoeziiproletár
vské,H¸eskáliteratura”1975;
Z.Niedziela:FuturystycznyepizodtwórczościS.K.Neumanna[w:]tegoż(red.):Literaturysłowiańskiewokre-
sieawangardowegoprzełomu,Wrocław1979;J.Baluch(oprac.):Czescysymboliści,dekadenci,anarchiściprze-
łomuXIXiXXwieku,Wrocław1983.
CZARTAK,pol.regionalna(ąregionalizm)grupaliterackaitytułwydawa-
negoprzezniączasopisma-almanachu,któregotrzytomyukazałysiękolej-
89
