Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Kształtowaniesiępolskiegoośrodkanarodowego...
LikwidacjauniiinaciskwładznaprzywracanieunitówCerkwipra-
wosławnejorazjawnespychanieKościołakatolickiegonapozycjewyzna-
niapodrzędnegoinpodejrzanego"prowadziłydopowszechnegoprzeciw-
stawianiawyznaniakatolickiego,jakonpolskiejwiary",prawosławiu—
nruskiejwierze".Wyznaniestanowiłokryteriumtożsamościnajbardziej
jednoznacznieodczuwaneprzezludnośćplebejską.nPolskość"Kościoła
katolickiegowynikałazpowszechnegouznawaniajęzykapolskiegozadru-
gi,połacinieoczywiście,języknabożeństw.Takąidentyfikacjęwzmac-
niałapraktykawładzrosyjskich,wgruncierzeczyutożsamiającychpol-
skośćzkatolicyzmem.Szczególneznaczeniemiałypróbywprowadzenia
przemocąjęzykarosyjskiegodoświątyńkatolickich.Opórwiernychwo-
bectychzakusówkształtowałwkolejnychlatachprzekonanie,żemowa
polskawKościelejestznakiemwiernościzasadomreligii.Symbolemdro-
giprowadzącejdopolskościwXIXwiekumożebyćbohaterwierszajed-
negozpionierówpoezjibiałoruskiejFranciszkaBohuszewicza—unita,
MaciejBuraczok,którybityprzezkozaków,odmawiaprzyjęciapra-
wosławia—nruskiejwiary",stwierdzając:nIbudupalakjaadhetajha-
dziny"111.Odmowannawrócenia"naprawosławiestałasięprzełomem
wkształtowaniupoczuciatożsamości,cozostałowwierszupodkreślone:
nOtaktochryścilimianiekazaki,/ztutejszahodyupalaki".War-
tojednakwziąćpoduwagęopinięElżbietySmułkowej,żepojęciaPolak,
npolski"naobszarzeBiałorusiniebyły(iniesą)dokońcajednoznaczne.
Odnosiłysiędosamoidentyfikacji,któraniezupełniepokrywasięzna-
szymrozumieniemświadomościnarodowej.Wyróżnikiemtożsamości
szerokichwarstwludnościiwXIX,inadalwXXwiekubyławiara,rozu-
mianazarazemjakonacja:katolicyzm(nPolak")iprawosławie(nRuski")112.
Opróczpolitykiwładzrosyjskich,traktującychprawosławiejakoreligię
państwowąipopowstaniurepresjonującychjednakowopolskośćikatoli-
cyzm,istotnąrolęwpogłębieniuróżnicwsferzeświadomościludności
włościańskiejodgrywałczynnikkulturowy,jakimbyłkontaktzesłowem
drukowanym.Wielkieznaczeniemiałatuksiążeczkadonabożeństwa,je-
denzniewieludrukówpowszechnieobecnychwśródszerokichwarstw
ludności.Przywiązaniedoksiążeczekkatolickich,zczcionkąłacińską,sta-
nowiłoznaczącąbarierędladrukówskładanychgrażdanką.Bardzocha-
rakterystycznebyłoodnotowanewpóźniejszymokresieżądanieotwarcia
szkołypolskiej,wysuwaneprzezludnośćkatolicką,mówiącągwaramiję-
zykabiałoruskiegowgranicachZwiązkuRadzieckiego.Wreszcienależy
pamiętać,żewsytuacji,gdyznacznyprocentspołecznościwiejskiejsta-
57
111Zob.O.Łatyszonek:NarodowośćMaciejaBuraczka...,s.349—352.
112E.Smułkowa:TożsamośćatolerancjanaBiałorusi.W:Eadem:Białoruś
ipogranicza.Studiaojęzykuispołeczeństwie.Warszawa2002,s.509—516.
