Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Dwuszczeblowaświadomość
WieluowychPolaków-Litwinów,posługującychsięjęzykiempolskim
idumnychzuczestnictwawpolskiejkulturze,wdobiewalkpowstań-
czychwwiekuXIXopowiadałosięzaautonomiąLitwy,podtrzymywałoli-
tewskietradycje,niejednokrotniepodkreślałodystansodczuwanywobec
mieszkańcówinnychziemdawnejRzeczypospolitej:wcześniej—nkoronia-
rzy",potemnkrólewiaków"czyngalicjuszy"8.nWyraźnieuświadamiano
sobiewspólnotękulturową,jejswoistośćwobrębienietylemożewspól-
notymagnackiej,ileszlacheckiejWielkiegoKsięstwa.Swoistość,którą
szlachtalitewskazachowaładoXXwieku"—oceniałabadaczkalitewska
Meile
oLukżiene
o9.Współtwórcykulturypolskiej,XIX-wiecznipisarze
ipoeciromantyczni,chętniesięgalipotematykęzwiązanązlegendarną
ihistorycznąprzeszłościąpogańskiejLitwy.JakpisałTomasVenclova:
n[...]litewscyinteligenci,budująclitewskąnarodowątożsamość,utrwalili
mito»złotymwieku«.Przyczymodziedziczylitenmitpopolskichroman-
tykach,choćbypoMickiewiczu.Doprawdy,tradycjaWielkiegoKsięstwa
Litewskiego—pogańskichkrólówiksiążąt,wieszczówirycerzy—swoim
potencjałemromantycznymnieustępujetradycjompolskim.[...]DlaPo-
lakówtatradycja,wzmocnionaprzezromantyków,zdawałasię[...]tak
samowłasna,jakdlaLitwinów,tylkoregionalna"10.
nLitwiniopolskiejkulturze",nLitwino-Polacy",nPolako-Litwini".J.Jurkiewicz:Pro-
blemtożsamościnarodowejLitwinówiPolakównaLitwie(186311914).W:Mniejzna-
nehistoriezdziejówEuropyŚrodkowowschodniej.Red.M.B.Topolska.Zielona
Góra—Poznań2003,s.82.Niecoinneakcentywprowadzająhistorycybiałoruscy.Warto
przypomnieć,żeprzedstawicielejednegoznurtówhistoriografiibiałoruskiejposługująsię
pojęciemnkulturalitwińska"(odnoszącymsiędohistorycznejLitwy,aniedonarodo-
wościlitewskiej).JakpiszeSwiatłanaKul-Sialwierstawa,jednolitakulturanlitwińska"
ukształtowałasięnaprzełomieXVIIIiXIXwieku,areprezentowałajągłównieszlachta.
Istotneskładnikitejkulturyto:tradycjaodrębnejpaństwowościWielkiegoKsięstwaLi-
tewskiegoiposługiwaniesięmowąpolskąwwarianciekresowym.Zprzywiązaniadokul-
turynlitwińskiej"miałasięzrodzićwpóźniejszymokresiepostawankrajowości".
S.Kul-Sialwierstawa:Od"litwińskości”ku"krajowości”.Polityczno-kulturowe
tradycjeKresówWschodnichwXIXwieku.W:DziedzictwoKresów1naszewspólne
dziedzictwo?Red.J.Purchla.Kraków2006,s.117—126.
8E.Aleksandravičius,A.Kulakauskas:Podwładzącarów...,s.174—
175.Por.J.Bardach:Oświadomościnarodowej...,s.213—217;J.Jurkiewicz:
Problemtożsamościnarodowej...,s.83.
9M.Lukżiene
o:Demokratine
˙ugdymomintisLietuvoje.XVIIIs.antrojipuse
˙.
Vilnius1985,s.11.
10T.Venclova:
Litwo,Ojczyznonasza.W:Tematypolsko-litewskie.Red.
R.Traba.Olsztyn1999,s.147—150.Drobnym,aczwymownymświadectwempielęgno-
waniazwiązkuztradycjąlitewskąmogąbyćimionanadawanedzieciom,urodzonymwla-
tachosiemdziesiątychinapoczątkulatdziewięćdziesiątychXIXwiekuwziemiańskiej
rodzinieAleksandryiWłodzimierzaMalinowskich:Giedymin,Olgierd,Witold,Aldona,
Jadwiga(późniejszażonarektoraUSBWładysławaDziewulskiego).Należydodać,że
wokresiemiędzywojennymczłonkowierodzinyczulisięjednoznaczniezwiązanizPolską.
27
