Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Żydzi.Międzygrupąwyznaniowąanarodem
steczka,międzyświatamiwzasadziewyłączonymi,istniałypłaszczyzny
kontaktu.Głównątakąpłaszczyznąbyłaszerokorozumianasferausług
ekonomicznych.[...]Taniepieczywo,taniajatka,krawieckieusługi,do-
mokrążnyhandel,hurtowyidetalicznyskładtowarów—tobyłpomost
przerzuconymiędzydwomaodrębnymiświatamiponadbojkotowąagita-
cją.Niebyłytokontaktyidylliczne,alezatocodzienneiodwieczne"145.
WspomnieniaMineykidoskonalepotwierdzająpowyższekonstatacje:
n[...]bezŻydkafaktora,Żydakupcażadendwór,żadenchłopobejśćsię
niemógł.[...]MieliwięcŻydziwswoichrękachcałykrajowyhandel.
Wmiastachimiasteczkachsklepybyływyłącznieżydowskie,awWilnie
naprzykładfirmpolskichniespotykałosięprawiewcale"146.
PraworosyjskietraktowałoŻydówjakogrupęwyznaniową.Prawodaw-
stworosyjskienieznałopojęciagminywyznaniowej,uznawałonatomiast
towarzystwareligijne(modlitwiennojeobszczestwa),naktórychczele
stałzarząd,składającysięzrabinanduchownego"(uczonego),starosty
iskarbnika,zatwierdzanyprzezwładzeIIinstancji147.PrzedIwojnąświa-
towągłównymźródłemdochodugminybyłtzw.korobocznyjsbor(poda-
tekodsprzedażyświec),ściąganyiregulowanyprzezzarządymiejskie148.
PodkoniecXIXstuleciagminażydowskazaczęłasięinteresowaćnietyl-
kosprawamireligijnymi,aleteżkulturalnymiiponiekądpolitycznymi,co
wiązałosięzprocesemreformowaniasięwyznaniamojżeszowego(Wilno
stałosięośrodkiemHaskali—ruchuoświeceniowego,którywyszedłzob-
szaruniemieckiego).Nastąpiłjednakwówczasrozłamwspołeczeństwie
żydowskim,gdyżortodoksi,którzyuważali,żegminapowinnazajmować
sięwyłączniesprawamireligijnymi(działalnośćcharytatywnaściśle
łączyłasięzreligią),utworzyliorganizację,któraprzejęławiększośćfunk-
cjizlikwidowanychkahałów,podnazwąCedakaG(e)dola(wmateriałach
WileńskiegoUrzęduWojewódzkiegoczęstonazwaorganizacjimaformę
CdukoGdojło).Rządcarskiumiejętniewykorzystałpowstałyrozłamdo
osłabieniagminy149.
Wroku1863utworzonoTowarzystwoKrzewieniaOświatywśród
Żydów.Życiespołeczno-politycznespołecznościżydowskiejbyłobardzo
zróżnicowane.NaprzełomieXIXiXXwiekuwśródspołecznościżydow-
67
145L.Sadowski:Polskainteligencjaprowincjonalnaijejideowedylematyna
przełomieXIXiXXwieku.Warszawa1988,s.239.
146J.Mineyko:Wspomnienia...,s.39.
147LietuvosCentrinisValstybe
osArchyvas[CentralneArchiwumPaństwoweLitwy,da-
lej:LCVA],fondas[zespół,dalejf.]51,apyrażas[opis,dalej:ap.]1,byla[teczka,dalej:b.]
11,k.63.PismoDelegataRządunaziemięwileńskądoMinistraWRiOPz25czerwca
1923r.
148Ibidem,k.64.
149Ibidem.
5*
