Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Litewskieodrodzenienarodowe...
wejwśródmieszkańcówWileńszczyzny.Należypamiętać,żewargumen-
tacjilitewskiejzakryteriumetniczneuznawanopochodzenielitewskie;
uważano,żeprzynależnośćdonarodumacharakternobiektywny",wnie-
wielkimstopniubiorącpoduwagęczynniksubiektywny—świadomość,
wolę,czynawetjęzykuznawanyzarodzimy50.Jednakwczęściparafii
próbawprowadzeniajęzykalitewskiegonietylkowzbudziłaopórludności
ntutejszej",dlaktórejpolskamowawkościelestanowiławidomysymbol
npolskiej"wiary,alewręczstałasiękatalizatoremkształtowaniasiępol-
skiejtożsamości.Antagonizmyuzewnętrzniającesięwkościołachstano-
wiłypożywkędlapostawiagitacjinacjonalistycznej,czywręczszowini-
stycznejpoobustronachbarykady.ZarównobpEdwardRopp,jak
iadministratordiecezjiks.Michalkiewicz—mimoprzejawianychstarań
osprawiedliwepotraktowaniepotrzebreligijnychosóbstanowiących
mniejszośćwśródparafian—stalisięobiektematakówilicznychzarzu-
tówzestronykręgównacjonalistycznych51.
Litwinistaralisięuczynićswąhistorycznąstolicęośrodkiemsku-
piającymważniejszeinstytucjepolityczne,oświatoweikulturalnelitew-
skie.Wynikałotozoceny,żejakojedynewielkiemiastoLitwy,Wilno
mogłobystaćsięcentrumewentualnienadanejprzezRosjanautonomii
isiedzibąwyższejuczelni.Wsposóbnaturalny,jakodużyośrodekmiej-
ski,Wilnoskupiałointeligencję,wtymoczywiścierównieżlitewską.Zara-
zemdostrzeganoniekorzystnedlaLitwinówrealianarodowościowewsto-
licy.Dambrauskaspisał:nWilnozlituanizowaćmożnatylkocudem.Ja
wtencudniewierzę.DajBoże,abypowstaławWilniewiększakoloniali-
tewska"52.Wartozaznaczyć,żeocenastosunkówjęzykowychskłaniała
częśćelitlitewskichdorysowaniawizjirównouprawnieniajęzykowegona
obszarzeprzyszłejautonomii(awperspektywie—równieżwniepod-
39
50LeonWasilewskiw1919rokuzwracałuwagęnaużywaniepojęcianetnograficzny"
wodmiennymznaczeniuprzezPolakówiLitwinów.nUważająoni(tj.Litwini)za»etnogra-
ficzną«Litwęnietylkoteobszary,naktórychludnośćmówipolitewsku,aleiwszystkiete
ziemie,naktórych,zdaniemich,ludnośćjest»pochodzenia«litewskiego,choćbywcaleję-
zykalitewskiegodziśnieznała.ToteżdoLitwy»etnograficznej«zaliczająoniWilno,Grod-
no,Nowogródek,Suwałki,Białystokitd.[...]politycylitewscyskłonnisąuważaćza
PolakówniemaltylkoprzybyszówzKrólestwaalboGalicjiczyPoznańskiego,odmawiając
masieludności,mówiącejpopolsku,amieszkającejnaLitwie,mianaPolaków(»ludność
mówiącapopolsku«,»Litwinijęzykapolskiego«)".L.Wasilewski:Opodstawyporo-
zumieniapolsko-litewskiego.Dodatekdonr.193nNaszegoKraju"z10grudnia1919.
51Zob.np.A.Kozyrska:ArcybiskupEdwardRopp.Życieidziałalność(18511
1939).Lublin2004;R.Jurkowski:EdwardRoppjakobiskupwileński190311907.
nStudiaTeologiczne"1990,T.8,s.205—280;T.Krahel:Zarysdziejów(archi)diecezji
wileńskiej.nStudiaTeologiczne"1985—1987,T.5—6,s.7—72.
52A.Dambrauskas:IšKaunokronikos.nMu
–su
˛senove
o"1921,T.1,s.55.Cyt.
za:D.Staliu
–nas:WilnoczyKowno?...,s.262.
