Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
62
ProcesynarodotwórczenaWileńszczyźniejakoźródłokonfliktu
niowy.Zasadniczoformowałasięświadomośćnarodowo-białoruska,ale
[...]równieżpolskaoraznapołudniuukraińska[...].Dlaporządkuna-
leżałobypodkreślićteżformowaniesięrosyjskiejświadomościnarodo-
wej,choćdotyczyłoonowąskiejczęścibiałoruskiegosubstratuetnicznego
[...]związanegozKościołemprawosławnymlubzruchemkomunistycz-
nym"—konstatowałAndrzejSadowski127.Trudnościwynikałyprzede
wszystkimzestrukturyspołecznościbiałoruskiej,niemalwyłącznierepre-
zentowanejprzezwarstwychłopówirobotnikówrolnych,zeskromnym
udziałemprzedstawicieliinteligencjiiludnościmiejskiej—wzasadziepo-
zbawionejzapleczamaterialnegowpostaciwłasnychśrodowiskzie-
miańskichiprzemysłowych128.Nadewszystkozabrakłoczasukonieczne-
godobudowyninfrastrukturykulturalnej",kodyfikacjijęzyka,tworzenia
literaturynarodowejisystemuedukacji129.Niemożnajednakniedostrzec
ofiarnejpracydziałaczynarodowychnatymwłaśniepolu.Procesynarodo-
twórczewśródludnościbiałoruskojęzycznejujawniłysięwyraźniepo1905
roku,nieobejmującjednakszerokichwarstwspołeczeństwa.Jednym
znajważniejszychośrodkówruchubiałoruskiegobyłoWilno.Wydawanatu
odkońca1906rokubiałoruskanNaszaNiwa"odegrałaszczególnąrolę
wpropagowaniuideinarodowej,odjejtytułuwziąłpopularnąnazwęcały
pierwszyokreskształtowaniasiębiałoruskiegoruchunarodowego130.
Pierwszapoważnapartia,BiałoruskaSocjalistycznaHromada,dyspono-
waław1906rokudrukarniąwMińskuiwydawnictwemwPetersburgu,co
umożliwiałowydawaniedrukówagitacyjnychwewłasnymjęzyku131.Duże
127A.Sadowski:Narodywielkieimałe...,s.95.
128Niektórzyspośródziemiankulturypolskiejpopieraliruchbiałoruski.Należelido
nichm.in.RomanSkirmuntiksiężnaMagdalenaRadziwiłłowa.Por.J.Turonek:
WacławIwanowskiiodrodzenieBiałorusi.Warszawa1992;D.Tarasiuk:Polacy
białoruscywobecideiwspółpracynarodów190511918.W:Europauniiifederacji.
Red.K.Ślusarek.Kraków2004,s.286—289.
129Zob.H.Głogowska:Białoruś191411929.Kulturapodpresjąpolityki.Bia-
łystok1996.Należyprzypomnieć,żepolitycznestrukturyruchubiałoruskiegopojawiłysię
jeszczeprzed1905rokiem.Wroku1902WacławIwanowskizałożyłBiałoruskąPartięRe-
wolucyjną,zniej—porozłamie—wyłoniłasięBiałoruskaRewolucyjnaHromadazbraćmi
IwanemiAntonemŁuckiewiczaminaczele.J.Turonek:WacławIwanowski...,
s.22—23.
130PierwszympismembiałoruskimbyłakrótkowydawanawWilnienNaszaDola".Za-
równonNasząDolę",jakinNasząNiwę"drukowanorównoleglegrażdankąiłacinką.
NakładnNaszejNiwy"doszedłdo3tys.egzemplarzy.Szerzejzob.A.Bergman:
Białoruskitygodnik"NaszaNiwa”(10listopada190617sierpnia1915).nKwartalnikHi-
storyczny"1972,nr3,s.563—582.
131Natematpierwszychpartiibiałoruskichskupiającychzwolennikówsocjalizmuzob.
np.J.Turonek:PPSwobecbiałoruskiegoruchurewolucyjnegowlatach19021
1906.W:Studiapolsko-litewsko-białoruskie.Red.J.Tomaszewski,E.Smułko-
waiH.Majecki.Warszawa1988,s.90—95;por.A.Luckevič:Zadwadcat’pat’
hadou(190311928).Vilnâ1928.
